Skutki powiązań pomiędzy przedsiębiorcami w kontekście cen transferowych

Spis treści

1. Warunki ustalenia cen transferowych
2. Obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych
3. Rodzaje powiązań pomiędzy podmiotami

Warunki ustalenia cen transferowych

Ustawa PIT wprost określa, że podmioty powiązane są obowiązane ustalać ceny transferowe na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane.

Zasadniczo w obrocie gospodarczym istnieje swoboda umów, co oznacza, że każdy kontrahent może swobodnie dyktować ceny towarów oraz usług. Nie ulega jednak wątpliwości, że owa swoboda jest ograniczana poprzez realia rynkowe.

Przykładowo przedsiębiorca może ustalić cenę sprzedaży dwukrotnie wyższą, niż wynika to z cen rynkowych, jednakże trudno oczekiwać, że znajdzie się kupiec na takie towary.

Inaczej natomiast wygląda sytuacja z podmiotami powiązanymi, ponieważ poprzez istniejące zależności nabywca może zaakceptować wyższą cenę nabycia, co wygeneruje u niego wyższe koszty podatkowe.

Istniejące powiązania pomiędzy podmiotami mogą być zatem wykorzystywane do agresywnych optymalizacji podatkowych.

Z tych też względów organy podatkowe zostały wyposażone w stosowne narzędzia mające zapobiegać tego typu przypadkom. Jeżeli bowiem w wyniku istniejących powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane i w wyniku tego podatnik wykazuje dochód niższy (stratę wyższą), to organ podatkowy określa dochód (stratę) podatnika bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

Jeżeli podmioty uzyskają niższy dochód lub wyższą stratę z uwagi na ustalone ceny pomiędzy podmiotami powiązanymi, to organ podatkowy ma prawo do ustalenia tego dochodu lub straty zgodnie z warunkami rynkowymi.

Obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych

Z uwagi na powyższe podmioty powiązane są zobligowane do sporządzenia stosowanej dokumentacji wskazującej, że w transakcjach pomiędzy podmiotami zachowane zostały ceny rynkowe. Ewentualnie podatnicy tacy powinni wykazać przyczyny powodujące wahania cen względem rynkowych realiów.

To jest właśnie podstawowy skutek istniejących powiązań pomiędzy podmiotami. Podatnicy tacy są zobowiązani do sporządzania lokalnej dokumentacji cen transferowych za rok podatkowy w terminie do końca dziesiątego miesiąca po zakończeniu roku podatkowego w celu wykazania, że ceny transferowe zostały ustalone na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane.

Począwszy od 2022 r. dokumentacja taka jest sporządzana wyłącznie w postaci elektronicznej.

Trzeba jednak pamiętać, że nie każda transakcja pomiędzy podmiotami powiązanymi obliguje do sporządzenia dokumentacji. Konieczne jest, aby w roku podatkowym zostały przekroczone następujące progi:

• 10 000 000 zł – w przypadku transakcji towarowej;
• 10 000 000 zł – w przypadku transakcji finansowej;
• 2 000 000 zł – w przypadku transakcji usługowej;
• 2 000 000 zł – w przypadku innej transakcji niż określona w pkt 1-3.

Dodatkowo warto wskazać, że art. 23z ustawy PIT zawiera katalog podmiotów wyłączonych z obowiązku sporządzenia dokumentacji cen transferowych, nawet jeżeli powyższe progi zostały osiągnięte.

Istnienie powiązań pomiędzy podmiotami przy założeniu osiągnięcia limitu transakcji określonego w ustawie obliguje podmioty do sporządzenia dokumentacji cen transferowych. Należy tego dokonać w terminie do końca dziewiątego miesiąca następującego po zakończeniu roku podatkowego.

Rodzaje powiązań pomiędzy podmiotami

Przedstawione powyżej wywody dotyczą podmiotów powiązanych, dlatego też warto przedstawić, kiedy mamy do czynienia z powiązaniami.

Jak wyjaśnia ustawowa definicja podmioty powiązane to:

• podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot;
• podmioty, na które wywiera znaczący wpływ ten sam inny podmiot lub małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot;
• spółkę niebędącą osobą prawną (np. spółka jawna) i jej wspólnika;
• spółkę komandytową i komandytowo-akcyjną i jej komplementariusza;
• podatnika i jego zagraniczny zakład.

Istnienie powiązań zostało zatem powiązane z wywieraniem znaczącego wpływu jednego podmiotu na drugi. Gdy dochodzi do wywierania znaczącego wpływu, to możemy mówić o podmiotach powiązanych.

Również pojęcie wywierania znaczącego wpływu zostało wyjaśnione w ustawie. Otóż rozumie się przez to:

• posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25%: udziałów w kapitale lub praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub udziałów, lub praw do udziału w zyskach, stratach lub majątku;
• faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych;
• pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

Jeżeli jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na inny podmiot to mamy do czynienia z sytuacją istnienia powiązań pomiędzy tymi podmiotami. To z kolei może skutkować koniecznością sporządzenia dokumentacji cen transferowych.

Występujące powiązania pomiędzy podmiotami wpływają przede wszystkim na konieczność ustalania ceny rynkowej we wzajemnych transakcjach. Jest to o tyle istotne, że może implikować konieczność sporządzania dokumentacji uzasadniającej, że taka cena pomiędzy podmiotami została zachowana.