Przychody od odsetek z pożyczki – jak je rozliczać? (Firma)

Spis treści

1. Kwalifikacja przychodów z odsetek do odpowiedniego źródła
2. Pożyczki udzielane w ramach działalności gospodarczej
3. Odsetki skapitalizowane jako przychód podatkowy
4. Odsetki wypłacone jako przychód podatkowy

Kwalifikacja przychodów z odsetek do odpowiedniego źródła

W celu prawidłowego rozliczenia podatku dochodowego w pierwszej kolejności należy zawsze ustalić, z jakim źródłem przychodu mamy do czynienia. W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych obszerny katalog źródeł przychodów został określony w art. 10 ust. 1 ustawy PIT. Zgodnie z jego brzmieniem odrębnymi źródłami przychodów są określone w pkt 3 i 7 tego przepisu:

• pozarolnicza działalność gospodarcza,
• kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a-c).

W rezultacie przychody z odsetek od udzielonej pożyczki mogą zostać zakwalifikowane do jednego z dwóch ww. źródeł. Aby dokonać prawidłowego przyporządkowania do odpowiedniego źródła, konieczna jest analiza dalszych przepisów.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się odsetki od pożyczek. Jak natomiast stanowi art. 30a ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, od uzyskanych dochodów (przychodów) z odsetek od pożyczek z wyjątkiem, gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej, pobiera się 19% zryczałtowanego podatku dochodowego.

W konsekwencji powyższego kluczowe dla ustalenia właściwego źródła przychodu z odsetek od udzielonej pożyczki jest zbadanie czy miało to miejsce w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.

Uwaga

Przychody od odsetek z pożyczki mogą być traktowane jako przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej lub jako przychód z kapitałów pieniężnych. Istotną kwestią jest ustalenie, czy udzielenie pożyczki miało znamiona pozarolniczej działalności gospodarczej.

Pożyczki udzielane w ramach działalności gospodarczej

W pierwszej kolejności wskażmy na regułę ogólną dotyczącą przychodów osiąganych w ramach działalności gospodarczej. Otóż jak podaje art. 14 ust. 1 ustawy PIT za przychód z działalności, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3, uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Jednakże trzeba podkreślić, że zasada ta podlega licznym ograniczeniom.

W zakresie przychodów od odsetek z pożyczki przedsiębiorcy muszą zwrócić uwagę na treść art. 14 ust. 3. Punkt 1 wskazuje, że do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), w tym również uregulowanych w naturze, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów).

W jaki sposób należy rozumieć powyższy przepis? Otóż podkreśla on elementarną zasadę, zgodnie z którą przychodem z działalności gospodarczej nie jest kwota zwróconej pożyczki. Nie ma bowiem podstaw, aby kwotę zwróconej pożyczki zaliczyć do przychodów, skoro jest to tylko wyrównanie stanu majątkowego.

Ponadto, jak podaje art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy PIT, do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek.

Zatem w świetle przywołanych przepisów przychodem z działalności gospodarczej jest kwota odsetek.

Na kwalifikację odsetek z pożyczki jako przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej wskazuje m.in. treść interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 17.05.2019 r., nr 0114-KDIP3-1.4011.179.2019.3.MJ, gdzie możemy przeczytać:

„Mając powyższe na względzie, stwierdzić należy, że skoro – jak wynika z treści wniosku – udzielanie przez Wnioskodawczynię pożyczek odbywało się we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły, czyli w sposób stały, nie okazjonalny, profesjonalny, metodyczny, systematyczny i uporządkowany, który wiąże się z planowanym charakterem działań i realizacją poszczególnych zamierzeń, a ponadto Wnioskodawczyni nie wyklucza, że w przyszłości zawrze kolejne umowy pożyczek, to przychód z tytułu uzyskanych odsetek od pożyczki, o której mowa w stanie faktycznym, należy zaliczyć do źródła przychodów określonego w art. 10 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, tj. do pozarolniczej działalności gospodarczej”.

Uwaga

Jeżeli pożyczka jest udzielana przez przedsiębiorcę to mamy do czynienia z przychodem z działalności gospodarczej. Przychodem nie jest kwota samej zwróconej pożyczki, lecz odsetki. Trzeba jednak zauważyć, że w zakresie przychodów z odsetek z pożyczki możliwe są dwa przypadki.

Odsetki skapitalizowane jako przychód podatkowy

Art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy PIT odnosi się do odsetek skapitalizowanych. Warto zatem na wstępie wyjaśnić czym właściwie jest kapitalizacja odsetek. Odsetki skapitalizowane są to takie odsetki od należności, które analogicznie jak należność główna stanowią podstawę ustalania odsetek. Mówiąc innymi słowy, są to odsetki wliczane do należności głównej. W przypadku odsetek skapitalizowanych nie mamy do czynienia z odrębnym ich otrzymaniem, powiększają one bowiem kwotę pożyczki do zwrotu.

Odsetki skapitalizowane od pożyczek są zatem u podatnika przychodem w każdorazowej dacie ich kapitalizacji dokonanej zgodnie z warunkami umów zawieranych przez kontrahentów.

Przykład

Przedsiębiorca udzielił pożyczki na 12 miesięcy w kwocie 10 000 zł. Strony ustaliły kwotę odsetek na 6% oraz kapitalizację kwartalną. W konsekwencji oprocentowanie w skali kwartału wynosi 1,5%. Zatem:

Przyjmując, że kapitalizacja ma miejsce ostatniego dnia każdego kwartału – właśnie w tym dniu powstaje dla przedsiębiorcy przychód od skapitalizowanych odsetek od pożyczek.

Uwaga

Jeżeli strony umowy pożyczki umówiły się, iż odsetki będą kapitalizowane, to po stronie przedsiębiorcy udzielającego pożyczki przychód powstanie w dacie ich kapitalizacji.

Odsetki wypłacone jako przychód podatkowy

Drugi przypadek odnosi się natomiast do odsetek, które są wypłacane, a więc nie podlegają kapitalizacji. Mianowicie art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy PIT podaje, że za przychód z działalności gospodarczej nie można uznać odsetek należnych, lecz nieotrzymanych przez przedsiębiorcę. A zatem odsetki od pożyczki wypłacone podatnikowi jej udzielającemu stanowią dla niego przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w dacie ich otrzymania. 

Przykład

Przedsiębiorca udzielił w dniu 1 stycznia pożyczki na 12 miesięcy w kwocie 10 000 zł. Strony ustaliły kwotę odsetek na 6% płatną jednorazowo po upływie okresu, na jaki pożyczka została zawarta. Przedsiębiorca udzielający pożyczki rozpozna przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 600 zł w dacie otrzymania odsetek tj. w dniu 1 stycznia roku następnego.

Zdarza się również, że strony umowy pożyczki uzgadniają, iż pożyczkodawca już w dniu udzielenia pożyczki potrąca z kwoty pożyczki ustalone odsetki. Taki zapis jest zgodny z przepisami prawa i przede wszystkim ma na celu ochronę i zabezpieczenie interesu majątkowego pożyczkodawcy. Z perspektywy prawa podatkowego otrzymanie odsetek następuje już w momencie owego potrącenia, w związku z czym, pożyczkodawca powinien rozpoznać przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej tego samego dnia.

Przykład

Przedsiębiorca udzielił w dniu 1 maja pożyczki na 12 miesięcy w kwocie 10 000 zł. Strony ustaliły kwotę odsetek na 6%. Dodatkowo w umowie pożyczki znalazł się zapis, że pożyczkodawca w dniu udzielania pożyczki potrąca z kwoty pożyczki odsetki. Oznacza to, że przedsiębiorca wypłaca tytułem udzielonej pożyczki kwotę 9 400 zł i w dniu 1 maja rozpoznaje przychód podatkowy w kwocie 600 zł. Data potrącenia jest tutaj uznawana za datę otrzymania odsetek z pożyczki.

Uwaga

Jeżeli odsetki od udzielonej pożyczki nie są kapitalizowane (tj. doliczane do należności głównej), lecz bezpośrednio wypłacane to przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej określa się w dacie ich zapłaty przez pożyczkobiorcę.

Przystępując do podsumowania, należy wskazać, że jeżeli pożyczka jest udzielana przez przedsiębiorcę, to przychody od odsetek z pożyczki są kwalifikowane jako pozarolnicza działalność gospodarcza, a nie przychód z kapitałów pieniężnych. Trzeba jednak pamiętać, że przychodem nie jest kwota zwróconego kapitału, lecz ustalone odsetki. Przychód podatkowy z tytułu odsetek od pożyczek należy rozpoznać w dacie ich zapłaty, a jeśli zgodnie z umową dochodzi do ich kapitalizacji – w dacie ich kapitalizacji.