Przeniesienie działalności na małżonka

Spis treści

1. Przekazanie przedsiębiorstwa VAT
2. Przekazanie przedsiębiorstwa wobec podatku od spadków i darowizn
3. Podatek dochodowy

Rozważania na temat przeniesienia przedsiębiorstwa w małżeństwie należy rozpocząć od definicji samego przedsiębiorstwa. Otóż ustawy podatkowe nie zawierają takowej. Z kolei ustawa o PIT odsyła w tej materii do kodeksu cywilnego. Stąd też należy przyjąć za art. 551 kodeksu cywilnego, że przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych z przeznaczeniem prowadzenia działalności gospodarczej, obejmujący przede wszystkim:

• nazwę przedsiębiorstwa lub jego części, czyli oznaczenie indywidualizujące;
• własność ruchomości i nieruchomości, tj. urządzeń, materiałów, towarów oraz wyrobów itp.;
• inne prawa rzeczowe dotyczące ruchomości oraz nieruchomości;
• prawa do korzystania z ruchomości i nieruchomości związane z umowami najmu i dzierżawy oraz z innymi stosunkami prawnymi;
• środki pieniężne, wierzytelności oraz prawa wynikające z papierów wartościowych;
• zezwolenia, koncesje i licencje;
• patenty, a także inne prawa własności przemysłowej;
• autorskie prawa majątkowe i pokrewne;
• informacje poufne w przedsiębiorstwie;
• dokumenty i księgi związane z prowadzeniem firmy.

Zbycie przedsiębiorstwa odbywa się na zasadzie swobody umów, tj. może nastąpić w konsekwencji każdej czynności rozporządzającej – m.in. za pośrednictwem umowy darowizny.

Przekazanie przedsiębiorstwa VAT

Podatkiem od towarów i usług obciążone są m.in. odpłatne świadczenie usług i odpłatna dostawa. Dostawa towarów występuje, gdy w jej efekcie następuje przeniesienie prawa – jako właściciel – do rozporządzania towarami. Z kolei świadczenie usług to każdy inny rodzaj świadczenia na rzecz osoby fizycznej, prawnej czy też organizacji niemającej osobowości prawnej – który nie ma charakteru dostawy towarów (art. 8 ust. 1 ustawy o VAT).

Każda darowizna (w tym także darowizna przedsiębiorstwa) – jeśli przeprowadzona zostaje w celach innych niż związanych z przedsiębiorstwem podatnika, a jemu przysługuje prawo do obniżenia należnego podatku w części lub całości o podatek naliczony od tej czynności – jest traktowana, w świetle ustawy o podatku od towarów i usług, analogicznie do odpłatnej dostawy, co oznacza, że podlega opodatkowaniu VAT.

Pomimo powyższego – w zgodzie z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT – zapisów ustawy nie należy stosować do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego części. Oznacza to, że przekazanie przedsiębiorstwa współmałżonkowi nie kwalifikuje się jako transakcja podlegająca opodatkowaniu.

Interpretację taką potwierdzają organy podatkowe m.in. Dyrektor Krajowej Informacji Podatkowej w piśmie z 6 sierpnia 2019, sygn. 0115-KDIT1-2.4012.357.2019.4.KK, gdzie możemy przeczytać: 

„[…] darowizna będzie stanowiła, jak wynika z wniosku zbycie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego, to transakcja ta będzie podlegała wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. […]”.

Przekazanie przedsiębiorstwa wobec podatku od spadków i darowizn

Osoby prywatne nabywające na terenie Polski własności rzeczy w postaci darowizny podlegają opodatkowaniu w formie podatku od spadków i darowizn. Wynika z tego, że darowizna firmy powinna zostać opodatkowana tym właśnie podatkiem.

Jednak z treści ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że możliwe jest zastosowanie zwolnienia z podatku w określonych okolicznościach. Art. 4a mówi, że nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, współmałżonka, macochę i ojczyma kwalifikuje się do zwolnienia od podatku, jeśli urząd skarbowy zostanie poinformowany o przeprowadzonej transakcji. Zapisy ustawy nie precyzują charakteru ani wartości przekazanych praw i rzeczy, których może dotyczyć zwolnienie. Istotne jest jedynie, by transakcja dotyczyła najbliższych (wymienionych wcześniej) członków rodziny.

Z powyższego wynika, że darowizna firmy dokonana na rzecz współmałżonka kwalifikuje się do zwolnienia podatkowego. By dopełnić formalności, należy jedynie zgłosić jej fakt – nabycie przedsiębiorstwa – odpowiedniemu naczelnikowi urzędu skarbowego (należy to zrobić w terminie do sześciu miesięcy na formularzu SD- Z2). Jeżeli umowę darowizny przedsiębiorstwa potwierdzającą nabycie sporządza notariusz w postaci aktu notarialnego, składanie formularza SD-Z2 nie jest konieczne (zgłoszenia transakcji dokonuje notariusz).

Podatek dochodowy

Ponieważ przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do opodatkowania przychodów regulowanych przepisami ustawy o podatku od spadków i darowizn, przekazanie firmy w drodze darowizny na rzecz współmałżonka nie jest obciążone podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W konsekwencji umowa darowizny pozwoli uniknąć podatku dochodowego tak po stronie darczyńcy, darmowo zbywającego firmę (nie powstaje po jego stronie przychód, mogący podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym), jak i po stronie osoby obdarowanej, ponieważ do tego rodzaju przychodu ustawa o podatku dochodowym nie ma zastosowania.

Dodać należy, że darczyńca jest zobowiązany po dokonaniu darowizny (i co za tym idzie – po zaprzestaniu działalności gospodarczej) do sporządzenia remanentu likwidacyjnego i ustalenia dochodu (art. 24 ust. 3 ustawy o PIT). Remanent likwidacyjny wyniesie w chwili likwidacji przedsiębiorstwa zero – co oznacza, że nie powstanie także konieczność zapłacenia zryczałtowanego podatku dochodowego naliczonego od dochodu z remanentu likwidacyjnego.

Jeśli idzie o obdarowanego, po jego stronie nie powstają żadne koszty uzyskania przychodu – nie zostały poniesione żadne wydatki związane z nabyciem przedmiotu darowizny.