Podatek od darowizny – w jaki sposób i ile go odprowadzić?

Spis treści

1. Czym jest podatek od darowizny?
2. Kiedy płacimy podatek?
3. Jaka jest wysokość kwoty wolnej od podatku? 
4. Podarowane pieniądze
5. Podarowanie przedmiotów materialnych
6. Charakter prawny umowy darowizny

Czym jest podatek od darowizny?

Zanim przejdzie się do opłacenia podatków, warto wiedzieć, czym jest podatek od darowizny. Sama darowizna jest wspomnianym już przekazaniem pieniędzy, przeniesieniem praw, np. do domu, mieszkania albo własnych rzeczy na rzecz innej osoby. Podlega to przepisom prawnym i zgodnie z artykułem 888 kodeksu cywilnego darowizna jest zobowiązaniem darczyńcy “na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku”. Sam podatek od darowizny pobiera się także na podstawie ustawy, dokładniej na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Płacą go osoby fizyczne, które weszły w posiadanie darowizny (pieniędzy, prawa, rzeczy) na podstawie spisanej z darczyńcą umowy cywilnej. Zabezpiecza ona obie strony i jednocześnie stanowi podstawę do zapłacenia podatku w określonej wysokości.

Kiedy płacimy podatek?

Wiele osób zastanawia się, czy wartość składników majątku, które otrzymały w spadku bądź darowiźnie, powinna być wykazana w PIT-37, PIT-36 bądź innym. Czy program do rozliczania PIT ujmuje to zagadnienie? Zgodnie z art. 2 ust.1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych “przepisów tej ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn”. Darowizna pojazdu nie wpływa na rozliczenie roczne PIT.

Umowa darowizny, niezależnie od jej formy, jest co do zasady opodatkowana podatkiem od spadków i darowizn. Obdarowany powinien obliczyć należny podatek i złożyć stosowne zeznanie podatkowe w urzędzie skarbowym o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3) w ciągu miesiąca od dnia otrzymania darowizny.

Nie składamy zeznania, jeśli przedmiotem darowizny są przedmioty nieopodatkowane albo mieszczące się w kwocie nie podlegającej opodatkowaniu. Zawarcie umowy darowizny w formie aktu notarialnego zwalnia obdarowanego z konieczności samodzielnego zgłoszenia do urzędu skarbowego, gdyż podatek obliczy i pobierze, a następnie odprowadzi w naszym imieniu notariusz.

Dokonanie darowizny wiązać się będzie z koniecznością zapłaty podatku od spadków i darowizn tylko w przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku. Jedynie samochody lub udziały we współwłasności, których wartość przekracza te kwoty dla odpowiednich grup, będą objęte podatkiem i koniecznością zgłoszenia nabycia w drodze darowizny.

Jaka jest wysokość kwoty wolnej od podatku? 

Dla osoby przyjmującej darowiznę najważniejsza jest wysokość podatku od darowizny, jaką ma do zapłacenia. Łatwo się bowiem domyślić, że jego wielkość zależna jest przede wszystkim od wartości, jaką ma darowizna oraz od przynależności osoby obdarowanej do jednej z trzech grup podatkowych. Grupy są ustalone na podstawie ustawy i ściśle związane z pokrewieństwem między darczyńcą a obdarowanym, ponieważ im bliżej są spokrewnieni, tym mniejszy będzie podatek do zapłacenia. Trzy grupy to:

• grupa pierwsza – ma prawo do kwoty wolnej od podatku w wysokości 36 120 zł albo do całkowitego zwolnienia, jeżeli darowizna ma inny charakter niż pieniądze, do grupy tej kwalifikują się małżonkowie, dzieci, rodzice, dziadkowie, wnuki, prawnuki, rodzeństwo, zięć, synowa;

• grupa druga – w tej grupie kwota wolna od podatku to 27 090 zł, w skład samej grupy wchodzi rodzeństwo rodziców, zstępni (dzieci i wnuki) rodzeństwa, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie pozostałych zstępnych;

• grupa trzecia – w tej grupie kwota wolna od podatku to 5 733 zł, a należą do niej inni nabywcy, niż wskazani w poprzednich dwóch grupach.

Jeżeli dojdzie do sytuacji, gdy darowizna będzie większa, niż kwota wolna od podatku, trzeba obliczyć nadwyżkę podstawy opodatkowania używając prawidłowej skali podatkowej.

Podarowane pieniądze

W skład darowizny mogą wchodzić pieniądze: do darowizny może dojść poprzez przekazanie gotówki, prawa do posiadanej lokaty, podarowania monet kolekcjonerskich bądź w formie przelewu bankowego. Jeżeli dotyczy jej kwota wolna od podatku, jest to plus dla obdarowanego, jednak i tak należy zgłosić fakt otrzymania kwoty Urzędowi Skarbowemu oraz udokumentować go dowodem przekazania pieniędzy, np. potwierdzeniem dokonania przelewu.

Podarowanie przedmiotów materialnych

Darowizną mogą być także rzeczy różnego rodzaju, m.in. samochód, ale także wartościowe obrazy lub inne elementy mające konkretną cenę. W tym przypadku niezbędne jest sporządzenie umowy darowizny, którą obie strony muszą podpisać, jeżeli umowa dotyczy najbliższej rodziny. Obecność notariusza nie jest wymagana. Jednocześnie umowa musi zawierać wszystkie informacje dotyczące samochodu, a osoba obdarowana musi pojazd przerejestrować i zgłosić to ubezpieczycielowi.

Charakter prawny umowy darowizny

Umowa darowizny jest jedną z najbardziej popularnych umów mających na celu przeniesienie własności rzeczy. Zgodnie z art. 888 kodeksu cywilnego umowa darowizny zobowiązuje darczyńcę do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darczyńca nie otrzymuje z tego tytułu żadnego ekwiwalentu pieniężnego. Po stronie osoby obdarowanej nie istnieje też konieczność wzajemnego świadczenia.

Ustawodawca nie ogranicza kręgu osób uprawnionych do bycia stroną w tej umowie darowizny, tak więc może być ona zawierana między wszystkimi podmiotami. Nie ma też w ustawie żadnych ograniczeń co do przedmiotu darowizny.

Umowa darowizny jest określana mianem umowy konsensualnej, czyli takiej, która wywołuje skutki prawne w chwili złożenia zgodnych oświadczeń woli obu stron (darczyńcy i obdarowanego). Co do zasady, ustawodawca wymaga dla ważności umowy darowizny zachowanie formy aktu notarialnego. Jednakże w polskim prawie istnieje wyjątek od tej zasady dotyczący właśnie ruchomości (w tym również samochodu), a mianowicie umowa darowizny będzie ważna pod warunkiem, że przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Własność samochodu lub jego udziału przechodzi na obdarowanego w momencie przekazania/wydania rzeczy, czyli z chwilą przeniesienia faktu posiadania. Tak więc nie będzie tu wymagana forma aktu notarialnego. Jeśli umowa zostanie wykonana – wówczas sytuacja umowy w formie aktu notarialnego i w innej formie jest identyczna. Forma pisemna wydaje się w tym przypadku najbardziej pożądaną ze względów praktycznych (ubezpieczenie pojazdu, zgłoszenie w wydziale komunikacji, urzędzie skarbowym). Przepisy kodeksu cywilnego nie zakazują zastosowania formy ustnej takiej umowy, jednakże nie zaleca się jej stosowania. Samo przeniesienie własności w myśl art. 155 § 1 kodeksu cywilnego oznacza przejęcie takiego prawa przez drugą osobę na podstawie umowy.