Odprawy emerytalne - wysokość, kto ma do nich prawo

Spis treści

1. Czym jest odprawa emerytalna
2. Kiedy pracownik nabędzie prawo do odprawy emerytalnej?
3. Pracownik nie zawsze uzyska prawo do odprawy emerytalnej
4. Ile może wynieść odprawa emerytalna
5. Najczęściej zadawane pytania

Odprawa emerytalna to świadczenie wypłacane przez pracodawcę. Nie ma przy tym znaczenia wielkość prowadzonej działalności, forma organizacyjno-prawna czy też liczba zatrudnionych pracowników. Istotne jest więc, by być świadomym zasad regulujących kwestie nabycia prawa do odprawy emerytalnej i określających jej wysokość.

Czym jest odprawa emerytalna

Odprawa emerytalna stanowi pewien rodzaj wynagrodzenia przysługującego na określonych warunkach osobie zatrudnionej na podstawie stosunku pracy. W art. 92 § 1 Kodeksu pracy prawodawca określa, iż pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna. Ponadto pracownik, który otrzymał odprawę emerytalną, nie może uzyskać jej ponownie, a więc ma ona charakter jednorazowy.

Odprawa emerytalna może przysługiwać pracownikowi, który przejdzie na emeryturę samodzielnie lub z innych przyczyn niezależnych od swojej decyzji.

Podkreślenia wymaga fakt, iż o odprawę emerytalną mogą ubiegać się pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Odprawa emerytalna nie przysługuje osobom świadczącym usługi na podstawie umów cywilnoprawnych.

Należy też pamiętać, iż różne grupy zawodowe posiadają przywileje ustawowe, które warunkują wysokość wypłaconej odprawy. Są to m.in. odprawy emerytalne dla nauczycieli, pracowników służb cywilnych czy urzędników. W niniejszej publikacji przedmiotem analizy będzie odprawa emerytalna wobec nieuprzywilejowanych grup zawodowych, a więc „standardowa”.

Kiedy pracownik nabędzie prawo do odprawy emerytalnej?

Prawo do odprawy emerytalnej nabywa pracownik zatrudniony na podstawie stosunku pracy, czyli na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę w związku z przejściem na emeryturę.

Z kolei pracodawca (po spełnieniu określonych warunków przez pracownika) ma obowiązek wypłacić odprawę emerytalną niezależnie od wielkości firmy, liczby pracowników czy też innych czynników. Nie ma także znaczenia czy pracownik był zatrudniony na podstawie stosunku pracy na 1/2 etatu, czy też 3/4 etatu. Pracodawca nie może w żadnym wypadku za sprawą regulaminu pracy albo żadnego innego dokumentu ograniczyć prawo lub wprowadzić dodatkowe warunki dla możliwości nabycia prawa do odprawy emerytalnej.

Podstawowe okoliczności nabycia prawa do odprawy emerytalnej jak już wyżej wskazano to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy. Jednak to nie wszystko. Pracownik musi spełnić także przesłanki kwalifikujące go do nabycia prawa do emerytury i wówczas w związku z przejściem na tę emeryturę nabywa prawo do odprawy emerytalnej.

W tym miejscu należy podkreślić fakt, iż aby nabyć prawo do odprawy emerytalnej, ustanie stosunku pracy musi mieć bezsprzeczny związek z przejściem na emeryturę. Pracownik w pewnym momencie trwania stosunku pracy po przepracowaniu określonej ilości lat pracy nabywa prawo do emerytury i jeżeli w którymś momencie zdecyduje się na przejście na emeryturę, wówczas nabędzie prawo do odprawy emerytalnej, jednak dopiero po ustaniu stosunku pracy u danego pracodawcy.

Poprzez ustanie stosunku pracy należy rozumieć wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika lub pracodawcę, rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron czy też zakończenie trwania umowy na czas określony. Reasumując, prawo do odprawy emerytalnej nabędzie pracownik, jeżeli w związku z przejściem na emeryturę (formalnym nabyciem prawa do emerytury):

1. nie ubiega się o przyznanie świadczeń przedemerytalnych;
2. stosunek pracy ustał, czyli pracownik nie może być zatrudniony w ciągłości i w czasie tegoż zatrudnienia otrzymać odprawę emerytalną.

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by po ustaniu stosunku pracy, otrzymaniu odprawy emerytalnej i przejściu na emeryturę pracownik został ponownie zatrudniony u tego samego lub innego pracodawcy.

Pracownik nie zawsze uzyska prawo do odprawy emerytalnej

Występują sytuacje, w których nie zawsze pracownik nabywa prawo do odprawy emerytalnej. Jedną z takich sytuacji jest rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracodawcy. Takie okoliczności występują niejednokrotnie, gdy firma ogłasza stan upadłości czy stara się o postawienie w stan likwidacji.

Inną przesłanką braku nabycia prawa do odprawy emerytalnej jest koniec okresu umowy czasowej i zawarcie kolejnej. W takim wypadku nie zostało rozwiązanie umowy, po której pracownik ubiega się o wypłatę odprawy emerytalnej, a następuje kontynuacja kolejnej umowy w ciągu. Dotyczy to również ewentualnej zmiany warunków umowy, gdyby przedłużono z pracownikiem poprzednią umowę na nowych warunkach.

Ostatnim przypadkiem, w którym pracownik nie nabędzie prawa do odprawy emerytalnej, jest rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia przez pracodawcę z winy pracownika, a zatem zwolnienie dyscyplinarne z art. 52 ustawy Kodeks pracy z powodu:

1. ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
2. popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
3. zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Ile może wynieść odprawa emerytalna

Jak stanowi art. 92 §1 ustawy Kodeks pracy pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Nie ma w kodeksie pracy wyjaśnienia, co oznacza termin jednomiesięczne wynagrodzenie. Nie wiadomo, z którego okresu wziąć kwotę tegoż wynagrodzenia. Jednak w § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29.05.1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy, aby obliczyć wysokość odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę należy stosować zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.

Z kolei zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop określone są w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.

Na mocy § 14 do 19 ww. rozporządzenia ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy ustala się, stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego z uwzględnieniem poniższych reguł:

1. Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu.
2. Składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, z wyjątkiem określonych w § 7 wypłacone w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu.
3. Składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości z tego okresu.

Na koniec należy także uwzględnić § 6 ww. rozporządzenia, który mówi, iż w wynagrodzeniu urlopowym, a więc także przy ustalaniu kwoty odprawy emerytalnej nie należy uwzględniać poniższych składników wynagrodzenia:

1. jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie;
2. wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju;
3. gratyfikacji (nagród) jubileuszowych;
4. wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy;
5. ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy;
6. dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego;
7. wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną;
8. kwoty wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę;
9. nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej;
10. odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych;
11. wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy.

Najczęściej zadawane pytania

Czym jest odprawa emerytalna?

Odprawa emerytalna jest rodzajem wynagrodzenia dla osoby zatrudnionej na podstawie stosunku pracy – przysługuje pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę..

Kiedy przysługuje odprawa emerytalna?

Prawo do odprawy emerytalnej nabywa pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę w związku z przejściem na emeryturę.

Kiedy nie przysługuje odprawa emerytalna?

Odprawa emerytalna nie przysługuje w przypadku: - rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracodawcy; - końca okresu umowy czasowej i zawarcia kolejnej; - rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia przez pracodawcę z winy pracownika, czyli zwolnienia dyscyplinarnego.

Ile wynosi odprawa emerytalna?

Odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Czy przy zwolnieniu dyscyplinarnym obowiązuje odprawa emerytalna?

Nie, odprawa emerytalna nie przysługuje w przypadku zwolnienia dyscyplinarnego.