Historia podatku dochodowego - rozliczanie podatku na świecie

Spis treści

1. Podatek dochodowy w Wielkiej Brytanii
2. Podatek dochodowy w Stanach Zjednoczonych
3. Podatek dochodowy w Polsce

Podatek dochodowy ze względu na swoją specyfikę potrzebuje do funkcjonowania określonych warunków – m.in. ekonomii pieniężnej i dokładnych rachunków – dlatego też nie miał szans na zaistnienie w zamierzchłej przeszłości. Dopiero czasy nowożytne zapewniły takie warunki.

Podatek dochodowy w Wielkiej Brytanii

Po raz pierwszy wprowadzono w Wielkiej Brytanii podatek dochodowy w 1799 roku w celu sfinansowania prowadzonych ówcześnie działań wojennych z Francją. Sam podatek dotyczył jedynie zamożnej części brytyjskiego społeczeństwa i został ustalony na poziomie 10% od dochodów, które przekroczyły 200 funtów rocznie. Dochody w zakresie 60-200 funtów opodatkowano na zasadzie zmiennej stopy opodatkowania, a dochody niższe niż 60 funtów zwolniono z opodatkowania w całości. W owym czasie przeciętny dochód obywatela Wielkiej Brytanii wynosił ok. 20 funtów, co oznacza, że największa cześć społeczeństwa opodatkowaniu PIT nie podlegała.

Tak jak działania wojenne miały decydujący wpływ na ustanowienie podatku dochodowego, tak też zdeterminowały jego dalsze dzieje. Najpierw – w roku 1802 – został całkowicie zniesiony, by po kilku latach (w 1806 roku) mógł ponownie zostać ustanowiony w nowym kształcie (5% w przypadku dochodów 50-200 funtów oraz 10% dla dochodów przekraczających 200 funtów). Po wygranej bitwie pod Waterloo w 1816 roku PIT został całkowicie zniesiony na 26 kolejnych lat.

Ponowna odsłona podatku dochodowego miała miejsce w roku 1842, a jej bezpośrednią przyczyną była potrzeba zrównoważenia budżetu – opodatkowano wtedy tylko dochody przekraczające 150 funtów. W ciągu kolejnych ponad czterdziestu lat wysokość PIT wahała się w zakresie 1%-6,7%.

Początkowo podatek dochodowy był stosunkowo niski, tj. do 10% i dopiero wiek XX przyniósł jego systematyczny wzrost. Już pod koniec wieku XIX w konsekwencji szeroko zakrojonej polityki społecznej PIT osiągnął 10%. W czasie pierwszej wojny światowej było to już ponad 25%, a w roku 1918 – 30%. Co ciekawe po zakończeniu działań wojennych rząd brytyjski nie dotrzymał swoich wcześniejszych obietnic i nie powrócił do poziomu podatku z okresu sprzed wojny – zdecydowano się jedynie na obniżenie obciążenia do 20%.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego nastąpił ponowny wzrost PIT – tym razem do 25%-30%. Z kolei II wojna światowa przyniosła wzrost początkowo do 40%, a następnie do 50%. Zakończenie działań wojennych miało nieznaczny wpływ na wysokość podatku (nastąpiło obniżenie do poziomu 45%).

Sukcesywnie obniżano także wysokość progu dochodowego, który kwalifikował podatnika do PIT, co oznaczało stały wzrost liczby osób zobligowanych do płatności. Jeszcze w wieku XIX zaledwie kilka procent społeczeństwa było płatnikami podatku dochodowego. W roku 1930 już 22 proc., a pod koniec drugiej wojny światowej ponad 30% obywateli brytyjskich obciążonych zostało podatkiem. We współczesnej Wielkiej Brytanii podatkiem dochodowym obciążone są prawie wszystkie pracujące osoby, tj. ok. 50% społeczeństwa.

Podatek dochodowy w Stanach Zjednoczonych

Idea podatku dochodowego po raz pierwszy pojawiła się w Stanach Zjednoczonych w roku 1812, jednak ostatecznie zrezygnowano z wprowadzenia PIT – trwająca wtedy wojna z Wielką Brytanią zakończyła się pokojem i dodatkowe środki na jej prowadzenie przestały być niezbędne.

Podatek dochodowy wprowadzono po raz pierwszy w roku 1862. Opodatkowano wtedy dochody przekraczające rocznie 600 dolarów na poziomie 3%, a dochody, które przekroczyły 10 000 dolarów na poziomie 5%.

Pierwsze zmiany nastąpiły już w 1864. Dochody przekraczające 600 dolarów opodatkowano na poziomie 5%, dochody przekraczające 5 000 dolarów na poziomie 7,5%, a dochody przekraczające 10 000 dolarów na poziomie 10%. Po wojnie secesyjnej ustanowiono podatek liniowy w wysokości 5% od dochodów, które przekroczyły 1 000 dolarów. W latach 1870-1872 podatek liniowy od dochodów przekraczających 2 000 dolarów określono na poziomie 2,5%. W owym czasie PIT był płacony zaledwie przez 1% amerykańskiej populacji. Został zniesiony w roku 1872.

Kolejna próba ustanowienia podatku dochodowego w Stanach Zjednoczonych, którą podjęto w roku 1872, zakończyła się niepowodzeniem – została uznana za niekonstytucyjną przez Sąd Najwyższy.

Ostatecznie wprowadzono podatek dochodowy w USA w roku 1912 w efekcie uchwalenia Szesnastej Poprawki do Konstytucji (umożliwiło to Kongresowi obciążanie obywateli podatkami dochodowymi), a pod koniec pierwszej wojny światowej 80 proc. amerykańskich domostw płaciło PIT.

Podatek dochodowy w Polsce

Pierwszy raz deklarację podatku dochodowego wypełnili polscy podatnicy w roku 1993 – rok wcześniej uchwalono ustawę wprowadzającą podatek PIT.

Początkowo nasz podatek PIT funkcjonował na podstawie trzech progów podatkowych: 20%, 30% i 40%. Stawki te ulegały zmianom na przestrzeni lat. Z trzeciego progu zrezygnowano w roku 2009 i obecnie funkcjonują jedynie dwa progi: 18% i 32%.

W roku 2004 wprowadzono możliwość przekazania 1% podatku dochodowego na rzecz wybranej OPP.

Od roku 2008 działają e-deklaracje PIT. Przez pierwszych kilka lat nie była to jednak popularna forma rozliczenia podatkowego.

W roku 2019 w wersji elektronicznej przygotowano ponad 16 milionów zeznań.  

W roku 2019 KAS po raz pierwszy automatycznie przygotował dla podatników deklaracje podatkowe w usłudze Twój e-PIT.