Amortyzacja środków trwałych w firmie – na czym polega?

Spis treści

1. Pojęcie amortyzacji
2. Podstawa dokonywania odpisów amortyzacyjnych
3. Termin dokonywania odpisów amortyzacyjnych
4. Stawki amortyzacyjne
5. Metody amortyzacji
6. Metoda amortyzacji jednorazowej

W związku ze zużywaniem się składników majątkowych stopniowo spada ich wartość, co znajduje swoje odzwierciedlenie w kosztach firmowych – poprzez regularne odpisy amortyzacyjne. Można zatem stwierdzić, w kontekście rachunku kosztów dla celów podatkowych, iż wydatek na nabycie czy też wytworzenie danego składnika majątkowego rozkładany jest w czasie – nie jest on bowiem bezpośrednio zaliczany w koszty od razu w całości.

Pojęcie amortyzacji

Analizując zagadnienie amortyzacji, należy po krótce wyjaśnić, co kryje się pod pojęciem środków trwałych. Co ciekawe, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje wprost pojęcia środka trwałego, wskazuje jednak, jakie warunki powinien spełniać taki składnik majątkowy, aby mógł być amortyzowany. Ustawodawca wymaga, aby składnik stanowił własność lub współwłasność podatnika, został nabyty lub wytworzony we własnym zakresie, był kompletny i zdatny do użytku w dniu przyjęcia do używania, charakteryzował się przewidywanym okresem używania dłuższym niż rok i był wykorzystywany przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Wymienia się przy tym następujące środki trwałe:

1. budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością, albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy;
2. maszyny, urządzenia i środki transportu;
3. inne przedmioty.

Podstawa dokonywania odpisów amortyzacyjnych

Podatnicy dokonują odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, która co do zasady wyliczana jest na podstawie ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, przy uwzględnieniu ewentualnych późniejszych ulepszeń.

Termin dokonywania odpisów amortyzacyjnych

Odpisy amortyzacyjne zasadniczo dokonywane są począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środki trwałe zostały przyjęte do używania. Dla celów dowodowych przyjęcie do użytkowania dokumentuje się stosowanymi dokumentami lub przynajmniej adnotacjami na dokumentach nabycia. Amortyzowane składki majątku powinny być wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się do końca miesiąca, w którym:

1. nastąpiło zrównanie wysokości umorzenia z ich wartością początkową;
2. w którym środki trwałe postawiono w stan likwidacji, zbyto bądź stwierdzono ich niedobór.

Stawki amortyzacyjne

Podstawowe stawki amortyzacyjne

Podstawowe stawki amortyzacyjne pochodzą z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych będącego załącznikiem do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Obecnie istnieje 10 podstawowych stawek amortyzacyjnych: 1,5%, 2,5%, 4,5%, 7%, 10%, 14%, 18%, 20%, 25%, 30%.

Przykładowe stawki amortyzacyjne prezentują się następująco:

Podatnicy mogą przy zastosowaniu podatkowych stawek amortyzacyjnych naliczać odpisy amortyzacyjne w równych ratach co miesiąc lub co kwartał albo jednorazowo na koniec roku podatkowego.

Przykład

Pan Jan prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą amortyzuje samochód osobowy. Z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych wynika, że dla tego składnika majątku właściwą stawką jest stawka 20% rocznie. Wartość samochodu dla potrzeb amortyzacji wynosi 30.000 zł. Roczny odpis wynosi więc 6.000 zł, co daje miesięcznie 500 zł. Potencjalny podatek do zapłaty zostaje pomniejszony miesięcznie o 90 zł (18% z 500 zł).

Stawki podwyższone i obniżone

Ustawodawca przewidział, iż podstawowe stawki mogą być w ściśle określonych sytuacjach podwyższane. Podwyższenie stawek polega na tym, iż podstawową stawkę amortyzacyjną mnoży się przez określony współczynnik (przykładem sytuacji, w której można zastosować współczynnik podwyższony, Podatnicy często decydują jest używanie budynków czy budowli w złych warunkach).

Obniżenie stawek z kolei polega na tym, iż podatnicy mogą obniżać podstawowe stawki podane w wykazie. Obniżenie stawek amortyzacyjnych może być stosowane przykładowo w okresie zmniejszonego stopnia używania środków trwałych, ale również w czasie ponoszenia straty podatkowej (co w wybranych okolicznościach może przynieść pozytywny efekt podatkowy).

Stawki indywidualne

Ustawodawca przewidział również możliwość zastosowania indywidualnych stawek amortyzacyjnych, w sytuacji amortyzacji używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika przy podstawowym warunku zachowania minimalnych okresów amortyzacji. Przepisy podatkowe nie określają maksymalnego okresu amortyzacji – tym samym minimalnej stawki. Po wyborze indywidualnych stawek powinny być one stosowane przez cały okres amortyzacji.

Podatnicy często decydują się zastosować stawki indywidualne przy wynajmie używanych lokali. Podstawowa stawka dla tego typu nieruchomości wynosi 2,5%, a wybierając stawki indywidualne, można ją podwyższyć nawet do 10%.

Budynki (lokale) i budowle uznaje się za używane, jeżeli podatnik wykaże, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 60 miesięcy.

Metody amortyzacji

Metoda liniowa

Podstawową metodą amortyzacji środków trwałych jest amortyzacja liniowa. Polega ona na naliczaniu odpisów amortyzacyjnych według stawek amortyzacji wynikających z wykazu stawek amortyzacyjnych od ustalonej wartości początkowej środka trwałego.

Stosowanie tej metody możliwe jest również przy stawkach podwyższonych, obniżonych bądź też indywidualnych.

Przykład

Pan Jan prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą amortyzuje samochód osobowy. Z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych wynika, że dla tego składnika majątku właściwą stawką jest stawka 20% rocznie. W omawianym przykładzie nie ma uzasadnienia dla podwyższenia, obniżenia stawek lub zastosowania stawek indywidualnych. Wartość samochodu dla potrzeb amortyzacji wynosi 30.000 zł. Roczny odpis wyniesie więc 6.000 zł.

Metoda degresywna

Metoda degresywna polega na podwyższeniu stawek amortyzacji maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 3-6 i 8 klasyfikacji środków trwałych oraz środków transportu (z wyłączeniem samochodów osobowych), mnożnikiem nie wyższym niż 2 i dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego, corocznie pomniejszanej o dokonane w poprzednich latach odpisy. Co istotne w roku, gdy bieżące, roczne odpisy zrównają się z odpisami metodą liniową, podatnik zobowiązany jest kontynuować amortyzację metodą liniową.

Przykład

Pan Jan prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą amortyzuje samochód ciężarowy o wartości 30.000 zł. Z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych wynika, że dla tego składnika majątku właściwą stawką jest stawka 20% rocznie. Istnieją przy tym podstawy do zastosowania metody amortyzacji degresywnej przy maksymalnych współczynniku 2.  Amortyzacja przedstawia się następująco:

Metoda amortyzacji jednorazowej

W określonych przypadkach ustawodawca umożliwił podatnikom jednorazowe zaliczenie wydatków na nabycie (wytworzenie) składnika majątku do kosztów podatkowych. Jest to wyjątek od wspomnianej na początku zasady rozkładania tych wydatków w czasie.

W pierwszym przypadku z jednorazowej amortyzacji mogą skorzystać jedynie mali przedsiębiorcy i podatnicy rozpoczynających w danym roku podatkowym prowadzenie działalności gospodarczej. Metoda ta polega na jednorazowej amortyzacji całości wartości początkowej środka trwałego. Metodą tą amortyzować można jedynie środki trwałe zaliczone do grup 3-8 klasyfikacji środków trwałych z wyłączeniem samochodów osobowych (może ona jednak być stosowana do pojazdów ciężarowych). Co istotne, suma jednorazowych odpisów amortyzacyjnych dokonywanych tą metodą nie może przekroczyć równowartości 50.000 euro. Od niezamortyzowanej tak wartości początkowej mogą być w kolejnych latach dokonywane odpisy amortyzacyjne metodą liniową (w tym z uwzględnieniem stawek podwyższonych) lub degresywną.

Druga sytuacja, w której można skorzystać z jednorazowej amortyzacji, odnosi się do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych o wartości początkowej nieprzekraczającej 10.000 zł (do końca 2017 r. limit ten wynosił 3500 zł).

Niedawno ustawodawca dodał trzecią możliwość zastosowania jednorazowej amortyzacji, dotyczącą fabrycznie nowych środków trwałych. Do korzystania z jednorazowej amortyzacji na podstawie tych przepisów uprawnieni są wszyscy podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzący działalność gospodarczą. Jednak jednorazowo amortyzowane mogą tutaj być tylko niektóre fabrycznie nowe środki trwałe – mianowicie te klasyfikowane na gruncie klasyfikacji środków trwałych w grupowaniach 3-6 i 8 (preferencja nie dotyczy więc m.in. budynków, lokali czy środków transportu). Co więcej, te fabrycznie nowe środki trwałe muszą spełniać kryterium wartościowe, ponieważ w przypadku zakupu jednego środka trwałego jego wartość początkowa powinna wynosić co najmniej 10.000 zł, natomiast w przypadku zakupu większej ilości fabrycznie nowych środków trwałych ich łączna wartość powinna wynosić nie mniej niż 10.000 zł (natomiast wartość każdego z nich powinna wynieść więcej niż 3500 zł). Jednorazowe odpisy amortyzacyjne na podstawie tych przepisów mogą być dokonywane w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Ponadto przepisy pozwalają na zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów wpłat na poczet nabycia podlegających jednorazowej amortyzacji fabrycznie nowych środków trwałych, których dostawa zostanie wykonana w następnych okresach sprawozdawczych, tj. w następnych miesiącach, kwartałach lub latach.

Przykład

Pan Jan prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą zakupił 2018 r. fabrycznie nowy środek trwały w postaci dźwigu klasyfikowanego w 6 grupie klasyfikacji środków trwałych. Jego wartość początkowa wyniosła 80.000 zł. W tej sytuacji Pan Jan prawo do jednorazowej amortyzacji środka trwałego już w roku 2018.