Spis treści
- Czym jest podatek?
- Czym są podatki bezpośrednie?
- Czym są podatki pośrednie?
- Podatki pośrednie oraz bezpośrednie w świetle prawa międzynarodowego
Czym jest podatek?
Jak wskazuje art. 6 Ordynacji podatkowej, podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej.
Ta ustawowa definicja nie zawiera podziału na podatki bezpośrednie i pośrednie.
Czym są podatki bezpośrednie?
Zgodnie z doktryną podatkową możemy wskazać, że podatki bezpośrednie to takie, które są płacone bezpośrednio do urzędu skarbowego. Jednocześnie podatnik rzeczywisty jest także podatnikiem ponoszącym ekonomiczny ciężar podatku.
Typowym przykładem podatku bezpośredniego jest podatek PIT. Osoby fizyczne są zobowiązane odprowadzić do urzędu skarbowego podatek (z pewnymi wyjątkami, gdzie podatek pobiera i odprowadza płatnik) od uzyskanego przez podatników przychodu.
Mówiąc inaczej, do podatków bezpośrednich zalicza się te podatki, które nie mogą być przerzucone. Ciężar podatku ponosi zawsze podmiot, na którego ustawodawca nałożył obowiązek podatkowy.
Katalog podatków bezpośrednich obejmuje:
- podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT),
- podatek dochodowy od osób prawnych (CIT),
- podatek od spadków i darowizn,
- podatek od czynności cywilnoprawnych,
- podatek rolny,
- podatek leśny,
- podatek od nieruchomości,
- podatek od środków transportowych,
- podatek tonażowy,
- podatek od wydobycia niektórych kopalin.
Przykładowo przedsiębiorca sprzedający towary jest zobowiązany do zapłaty podatku PIT/CIT z tytułu sprzedanych dóbr. Nie jest w takim przypadku możliwe, aby to nabywca poniósł ekonomiczny ciężar podatku.
W przypadku podatków bezpośrednich ciężar ekonomiczny podatku nie może zostać przeniesiony na inny podmiot niż podatnik zobowiązany do jego zapłaty.
Czym są podatki pośrednie?
Natomiast w przypadku podatków pośrednich mamy do czynienia z przerzucalnością ciężaru podatku. Podatnik rzeczywisty nie jest tożsamy z osobą ponoszącą ekonomiczny ciężar podatku.
Typowym przykładem podatku pośredniego jest podatek od towarów i usług. Zgodnie z przepisami ustawowymi podatnikami są osoby prowadzące działalność gospodarczą. Dla tych podatników podatek VAT jest jednak neutralny, ponieważ przedsiębiorca odprowadza podatek należny z tytułu sprzedaży, ale jednocześnie ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabytych towarów i usług.
Ekonomiczny ciężar podatku VAT ponosi w takim przypadku nabywca – konsument ostateczny – który opłaca podatek VAT w cenie nabywanych dóbr.
Podatki mają także charakter pośredni w tym znaczeniu, że podatek ten jest płacony pośrednio przy nabywaniu towarów oraz usług.
Do katalogu podatków pośrednich zaliczamy:
- podatek od towarów i usług (VAT),
- podatek akcyzowy,
- podatek od gier.
Warto także dodać, że podatki pośrednie stanowią główne źródło przychodów budżetu państwa.
Podatki pośrednie charakteryzują się przerzucalnością ciężaru ekonomicznego podatku na inny podmiot niż sam podatnik.
Podatki pośrednie oraz bezpośrednie w świetle prawa międzynarodowego
Na zakończenie odnieśmy się do umiejscowienia podatków pośrednich oraz bezpośrednich w systemie prawa międzynarodowego.
W tym miejscu można wskazać, że podatki pośrednie – czego najlepszym przykładem jest podatek VAT – ulegają na poziomie unijnym harmonizacji. Przejawem tego jest Dyrektywa VAT, do której wszystkie kraje członkowskie zobowiązane są dostosować regulacje państwowe w tym zakresie.
Natomiast harmonizacji na poziomie unijnym nie podlegają podatki bezpośrednie (z pewnymi wyjątkami). Każde państwo członkowskie jest uprawnione do wprowadzania i stosowania własnych przepisów regulujących podatek PIT czy podatek CIT.
Z drugiej strony warto też zaznaczyć, że do podatków pośrednich nie stosujemy postanowień właściwych umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Ratyfikowane umowy w tym zakresie odnoszą się wyłącznie do dochodów, czyli do podatków bezpośrednich, tj. podatku PIT oraz CIT.
Trzeba przy tym zaznaczyć, że umowy międzynarodowe odnoszą się do podatków dochodowych, ale już nie do podatków majątkowych.
Inny bowiem podział doktrynalny podatków obejmuje:
- podatki dochodowe (PIT, CIT), czyli podatki od wypracowanego przez podatnika dochodu;
- podatki obrotowe (VAT, akcyza, PCC), czyli podatki od dokonywanego obrotu towarami i usługami;
- podatki majątkowe, czyli podatki od posiadanego majątku.
W konsekwencji umowy międzynarodowe nie mogą obejmować swoim zakresem np. podatek od nieruchomości czy też podatek rolny, ponieważ jest to podatek majątkowy, a nie dochodowy.
Umowy międzynarodowe w sprawie unikania podwójnego opodatkowania dotyczą podatków bezpośrednich (a konkretnie dochodowych). Natomiast podatek pośredni, jakim jest VAT, podlega harmonizacji na poziomie unijnym.
Chociaż podział na podatki bezpośrednie oraz pośrednie ma znaczenie jedynie teoretyczne, to jednak warto zdawać sobie sprawę, jakie są podstawowe różnice pomiędzy tymi dwiema grupami podatków.
pomoc@pitax.pl