Spis treści
Zgodnie z intencją ustawodawcy, wyrażoną w uzasadnieniu ustawy, mechanizm taki miał przeciwdziałać wystawianiu faktur do paragonów dokumentujących sprzedaż na rzecz tych podatników, którzy później występując o fakturę, dokonywali obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, nie będąc faktycznymi nabywcami towarów lub usług.
Niestety zmiany te w praktyce doprowadziły do wielu nieporozumień i utrudnień przy wystawianiu faktur przez sprzedawców. Jest to o tyle istotne, że ustawodawca objął nowe rozwiązania wysokimi sankcjami, w wysokości kwoty podatku VAT wykazanego na wystawionej nieprawidłowo fakturze. Stąd też w artykule przede wszystkim wskazano na instrumenty i metody minimalizacji negatywnych skutków nowych rozwiązań dla podatników.
Paragon a faktura
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że przepisy ustawy o VAT jednoznacznie wskazują, jak podatnicy powinni dokumentować realizowaną sprzedać. Mamy do czynienia z domniemaniem, że podatnik wystawić powinien fakturę (art. 106b ust 1 pkt 1-4 ustawy o VAT), niezależnie czy jest on podatnikiem czynnym czy zwolnionym. Jedynie w przypadku sprzedaży zwolnionej, aby faktura została wystawiona, niezbędne jest stosowne żądanie kupującego (art. 106b ust 3 pkt 2 ustawy o VAT). Paragon, zgodnie z treścią art. 111 ust 1 ustawy o VAT, jest wyjątkiem i sprzedawca powinien go wystawić tylko wówczas, gdy nabywcą towaru lub usługi jest konsument, lub rolnik ryczałtowy.
Pierwszy wniosek, jaki pojawia się po analizie zaprezentowanych przepisów, wskazuje, że podatnik nie ma obowiązku wystawienia faktury dla osoby, która otrzymała uprzednio paragon. Dla sprzedawcy istotna jest bowiem identyfikacja kupującego na moment realizowania transakcji. Jeżeli z okoliczności wynika, że nabywcą jest konsument, wówczas niezbędne jest wystawienie paragonu. Z kolei ustalenie, że nabywca jest przedsiębiorcą, nakładać będzie na sprzedającego obowiązek wystawienia faktury także wówczas, gdy zapłata będzie miała charakter gotówkowy.
Argumentacji takiej nie zaprzecza treść art. 106b ust 3 pkt 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym na żądanie należy wystawić fakturę w sytuacji, gdy nie było obowiązku jej wystawienia zgodnie z zasadami ogólnymi. W tym bowiem przypadku to właśnie zasady ogólne wystawiania faktur mają pierwszeństwo.
Analogicznie wypowiedział się ustawodawca w uzasadnieniu do ustawy, stwierdzając, że „podatnik nie może dowolnie wybierać, czy dokonuje zakupu na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, czy też występuje w charakterze konsumenta. To znaczy, jeżeli w momencie dokonywania zakupu dany podmiot występuje w charakterze konsumenta i nabywa określony towar, jako konsument, wówczas nie ma możliwości późniejszej zmiany tego charakteru zakupu”.
Faktura do paragonu a ewidencja JPK
Wystawienie faktury do paragonu z numerem NIP nie zmienia faktu, że zarówno sprzedawca, jak i kupujący powinien w ewidencji JPK ująć fakturę, a nie wartość sprzedaży na podstawie danych z kasy fiskalnej. Dla sprzedającego może być to utrudnieniem w sytuacji, gdy zakup potwierdzony paragonem i wystawienie faktury następuje w dwóch różnych okresach rozliczeniowych.
Zasadą jest, że sprzedaż z kasy fiskalnej ujmuje się w jednej pozycji JPK jako tzw. sprzedaż własna. Wystawienie następnie faktury skutkuje koniecznością korekty JPK poprzez pomniejszenie sprzedaży paragonowej i ujęcia w tej ewidencji wystawionej faktury. W ujęciu wartościowym dla sprzedającego taka zmiana nie będzie prowadziła do zwiększenia zobowiązania podatkowego, aczkolwiek do momentu korekty oznaczać będzie nieprawidłowe rozliczenie sprzedaży. W świetle bowiem obowiązujących przepisów, jak już wspomniano, to faktura powinna dokumentować pierwotną sprzedaż, a nie wystawiony paragon.
Z tym zagadnieniem wiąże się wiele technicznych problemów po stronie podatników prowadzących sprzedaż. Najważniejsze prezentuje poniższe zestawienie.
| Zagadnienie | Sugestia rozwiązania |
| Zakup zdalny usług (np. rezerwacja pokoi hotelowych) | Po stronie sprzedającego niezbędna jest identyfikacja na moment przyjęcia zamówienia, czy nabywca będzie oczekiwał faktury. Wówczas albo należy od razu wystawić fakturę, albo ująć na wystawionym paragonie numer NIP nabywcy. Sama fiskalizacja otrzymanej płatności z chwilą rezerwacji uniemożliwiać będzie wystawienie później faktury. W szczególności dotyczy to zaliczek płaconych z chwilą dokonywania rezerwacji lub zamówienia usługi. |
| Zakup towarów przez pracowników i wystawianie faktur „zbiorczych” | Często pracownicy podatnika dokonując zakupów bieżących, a na koniec np. miesiąca pojawia się żądanie wystawienia faktury do wszystkich paragonów. Oznacza to, że w takim przypadku każdy paragon musi mieć numer NIP pracodawcy, gdyż w odmiennym przypadku po obu stronach transakcji pojawić się mogą sankcje. |
| Paragony do kwoty 450 zł jako tzw. faktura uproszczona | Obecna treść paragonu, jeżeli wartość transakcji jest mniejsza niż kwota 450 zł (brutto), może być traktowana jako tzw. faktura uproszczona (art. 106e ust 5 pkt 3 ustawy o VAT). Oznacza to, że sprzedawca powinien wystawić tylko paragon, który jest fakturą i taki paragon powinien być ujęty w rejestrach obu stron transakcji. |
Sankcje
Wzorem innych zmian wprowadzonych jesienią 2019 roku w podatku VAT, również wystawianie faktur do paragonów bez numeru NIP zostało obwarowane sankcjami. Odnoszą się one zarówno do sprzedawcy, jak i kupującego.
Zgodnie z art. 106b ust 6 ustawy o VAT jeżeli organ podatkowy stwierdzi wystawienie faktury do paragonu bez numeru NIP, ustala on podatnikowi dodatkowe zobowiązania w wysokości 100% kwoty podatku VAT wykazanego na fakturze. Sankcja ta ma charakter obligatoryjny i dotyczy tylko podatników VAT czynnych, przy czym wystawienie takiej faktury również nastąpić musi na rzecz czynnego podatnika podatku VAT. Zarówno transakcje pomiędzy podmiotami zwolnionymi, jak i wystawianie faktur na rzecz konsumentów nie będzie prowadziło do wystąpienia tej sankcji.
Kupujący objęty będzie sankcją w wysokości 100% kwoty podatku wykazanego na fakturze w sytuacji, gdy faktura zostanie wystawiona wprawdzie do paragonu bez numeru NIP, ale ujmie on ją w rozliczeniu (rejestrach VAT) i podatek VAT od niej odliczy. W konsekwencji samo otrzymanie takiej faktury przez nabywcę nie prowadzi do powstania sankcji.
Nałożenie takich dodatkowych zobowiązań zawsze następować będzie w odrębnym postępowaniu podatkowym i podstawą do ich zapłaty będzie decyzja organu podatkowego. Podatnik nie ma obowiązku zapłaty tych kwot samodzielnie.
Podsumowanie
Wprowadzenie obowiązku wystawiania faktur VAT wyłącznie do paragonów z numerem NIP jest przykładem nowelizacji, która służy wyłącznie ochronie interesów fiskalnych Skarbu Państwa. Dla podatników wprowadziła ona jednak wiele trudności praktycznych i konieczność zmiany dotychczasowych przyzwyczajeń związanych z prowadzoną ewidencją sprzedaży.
pomoc@pitax.pl