Duża część podatników nie przekaże 1% na wybraną OPP

Spis treści

1. Konsekwencje obowiązywania nowego systemu podatkowego
2. Wpływ flagowych elementów Polskiego Ładu na przychody OPP
3. 1% na OPP nie przekażą pracownicy na minimalnej krajowej
4. …1% praktycznie nie przekaże aż 50% wszystkich podatników
5. Istota problemu

Konsekwencje obowiązywania nowego systemu podatkowego

Wraz z początkiem 2022 r. doszło do gruntownego przebudowania zasad rozliczenia w podatku dochodowym od osób fizycznych. Wśród kluczowych zmian znalazło się znaczne podniesienie kwoty wolnej od podatku czy zakończenie możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku. Mimo szerokiego sprzeciwu i ostrzeżeń związanych z pośpiesznym wprowadzaniem tego typu przewrotów w systemie podatkowym, ostatecznie doszło do ich wprowadzenia w rozliczenia podatników za 2022 rok. Ustawodawca nie poprzestał jednak na dotychczasowych modyfikacjach i szykuje kolejne zmiany dla podatników - obniżkę PIT z 17% do 12%. Rozchwianie systemu podatkowego poprzez podwyższenie kwoty wolnej od podatku w powiązaniu z zapowiedziami niższej stawki PIT będzie miało niewątpliwie drastyczne skutki dla samorządów z których usług korzystamy na co dzień, a także dla działalności Organizacji Pożytku Publicznego (OPP).

Wpływ flagowych elementów Polskiego Ładu na przychody OPP

W kontekście drastycznego tąpnięcia wpływów do OPP z 1% podatku, zastrzeżenie budzi nie tyle samo podwyższenie kwoty wolnej od podatku, lecz odejście od pierwotnych zasad jej naliczania. Spostrzeżenia bowiem wymaga, iż do końca 2021 r. obowiązywał degresywny model ustalania dochodów, które nie podlegają opodatkowaniu. Przejawiało się to tym, że wraz ze wzrostem wynagrodzenia podatnika malała kwota wolna od podatku. Podwyższenie pułapu dochodów nieobjętych daniną – z 8000 zł do 30 000 zł rocznie – należy uznać za ukłon w stronę najmniej zarabiających, jednakże uproszczenie modelu naliczania kwoty wolnej stoi w sprzeczności z zasadą sprawiedliwości podatkowej.

1% na OPP nie przekażą pracownicy na minimalnej krajowej

Abstrahując jednak od kwestii sprawiedliwych zasad opodatkowania, znaczące podwyższenie wartości wolnej od opodatkowania powoduje całkowite wykluczenie z możliwości przekazania 1% na OPP przez dużą część podatników.

Polacy bardzo ochoczo podejmują się pomocy w tej formie - w 2021 roku 1% podatku przekazało aż 15,3 mln podatników. Dla obywateli naszego kraju, organizacje pozarządowe stanowią wiarygodne źródło wsparcia dla najbardziej potrzebujących. W szeregach tych organizacji znajdują się przede wszystkim organizacje pomocowe oraz świadczące działalność charytatywną. Wraz z rozliczeniem za bieżący okres rozliczeniowy sposobność przekazania 1% na rzecz OPP utracą osoby otrzymujące minimalne wynagrodzenie za pracę, które w 2022 r. wynosi 3 010 zł, a także osoby, które uzyskiwały mniejsze dochody.

Wedle ostatnich statystyk opublikowanych przez GUS, z roku na rok rośnie liczba osób zarabiających na poziomie minimalnej krajowej. Zarobki w wartości najniższej płacy za pracę w 2021 r. zadeklarowało aż 2,2 miliona osób. Konfrontując ze sobą wartość waloryzacji minimalnego wynagrodzenia oraz znacząco podniesioną kwotę wolną od podatku należy zauważyć, iż te osoby zostaną pozbawione możliwości obdarowania 1% swojego podatku wybraną przez nich OPP. Na przykładzie omawianej wartości przychodu, poniżej wskazujemy podstawę wyliczeń dla przedstawionych wniosków:

Wartość przychodu brutto: 3010 zł (2022 r.)

Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne (13,71% od przychodu)
13,71% * 3010 zł = 412,67 zł
3010 zł – 412,67 zł = 2597,33 zł

Podstawowa stawka pracowniczych kosztów uzyskania przychodów (właściwa dla osób zamieszkujących w tej samej miejscowości, co ich zakład pracy): 250,00 zł

Wysokość podatku: przychód - składki na ubezpieczenia społeczne - koszty uzyskania przychodu

3010 zł – 412,67 zł – 250,00 zł = 2347,33 zł

Kwota zmniejszająca podatek w 2022 r. wg uśrednionej wysokości:

14,5% * 30 000 zł = 4350 zł
1/12 * 4350 zł = 362,50 zł

Obliczenie wartości zaliczki na podatek:

2347 zł * 14,5% – 362,50 zł
340,15 zł - 362,50 zł = brak dochodu do opodatkowania czyli brak 1% na OPP

Z kolei podatnik osiągający analogicznej wartości przychody w 2021 r. przekaże następującą kwotę na rzecz wybranej przez niego OPP:

Wartość przychodu brutto: 3010 zł (2021 r.)

Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne (13,71% od przychodu)
13,71% * 3010 zł = 412,67 zł
3010 zł – 412,67 zł = 2597,33 zł

Podstawowa stawka pracowniczych kosztów uzyskania przychodów (właściwa dla osób zamieszkujących w tej samej miejscowości, co ich zakład pracy): 250,00 zł

Wysokość składki zdrowotnej (9%),
Podstawa wymiaru składki zdrowotnej: 2597,33 zł * 9% = 233,77 zł

Odliczenie składki zdrowotnej (7,75%)
2597,33 zł * 7,75% = 201,30 zł

Wysokość podatku: przychód - składki na ubezpieczenia społeczne - koszty uzyskania przychodu

3010 zł – 412,67 zł – 250,00 zł = 2347,33 zł

Kwota zmniejszająca podatek w 2021 roku dla ww. wysokości dochodu: 1/12 * 525,12 zł = 45,76 zł
2347 zł * 17% – 45,76 zł – 201,30 zł (odliczenie składki zdrowotnej 7,75%)
398,99 zł – 43,76 zł = 355,23 zł
355,23 zł – 201,30 zł ≈ 154 zł (zaliczka na podatek dochodowy)

Σzal.1-12=1848 zł

1% na OPP wynosi 18,40 zł (0,01 * podatek należny z zaokrągleniem)

Jak można zauważyć, podwyższenie kwoty wolnej do progu 30 000 zł oraz jednoczesne odejście od modelu degresywnego (spadek jej wysokości wraz ze wzrostem dochodów) spowodują całkowite wykluczenie dużego grona osób z kreowania społeczeństwa obywatelskiego. Dla lepszego zilustrowania skali problemu, przedstawiamy zestawienie wpływów organizacji pozarządowych z 1% na podstawie konkretnych wysokości przychodu:

Tabela nr 1 – kwota stanowiąca 1% podatku na rzecz OPP na płaszczyźnie 2021-2023 r. w zależności od wysokości otrzymywanego wynagrodzenia (wartości podane w tabeli zostały wyrażone w polskich złotych i dotyczą kwot mniejszych niż wartość minimalnej płacy w 2022 r.)

Z powyższej tabeli można wyciągnąć zasadniczy wniosek - osoby osiągające miesięczne przychody na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę utracą możliwość przekazania 1% na OPP w ramach zeznania rocznego za 2022 r. oraz w latach następnych. Jest to wyjątkowo alarmująca wiadomość dla organizacji pozarządowych, gdyż wynagrodzenie w wysokości 3010 zł miesięcznie osiągało aż 6,4 miliona podatników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w 2021 roku. Badania przeprowadzane przez GUS nie obejmują swoim zakresem wszystkich stosunków zatrudnienia. W związku z tym należy uznać, iż osób otrzymującej wynagrodzenie w mniejszej wysokości aniżeli 3010 zł jest zdecydowanie więcej. Nie należy zapominać, iż stosunki cywilnoprawne tj. umowa zlecenie czy umowa o dzieło, umożliwiają stosowanie elastycznych metod współpracy i są powszechnie wykorzystywane przez wielu przedsiębiorców.

…1% praktycznie nie przekaże aż 50% wszystkich podatników

Wartość ta nie ogranicza się jednak do ponad 2 milionów podatników. Wedle statystyk sporządzonych przez GUS za październik 2020 r. mediana wynagrodzeń w Polsce wyniosła 4702,66 zł brutto. Oznacza to, że przychód połowy Polaków nie wykracza poza tę kwotę. Uwzględniając te informacje, przeprowadziliśmy symulację jak bardzo może spaść wartość 1% przekazywanego na rzecz OPP przez 50% obywateli naszego kraju. W nawiasach został podany procentowy spadek wartości wpływów z danego wynagrodzenia względem 2021 r:

Tabela nr 2 – kwota stanowiąca 1% podatku na rzecz OPP na płaszczyźnie 2021-2023 r. w zależności od wysokości otrzymywanego wynagrodzenia (wartości podane w tabeli zostały wyrażone w polskich złotych i dotyczą kwot większych niż wartość minimalnej płacy w 2022 r.)

*na podstawie informacji pochodzących z badania “Struktura wynagrodzeń za październik 2020 r.”. Mediana została podana w oparciu o dane pochodzące z przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej osób.

Jak można zauważyć, w 2023 r. zarabiając powyższe wartości przekażemy jeszcze mniej na rzecz OPP. Skąd topniejąca wartość wpływów z 1% naszego podatku? Otóż nie należy zapominać, że poza kwotą wolną od podatku, kolejną gruntowną zmianę stanowić ma niższa stawka podatku dla osób, których dochody nie przekraczają 120 000 zł w skali roku. Zgodnie z przyjętymi założeniami, pierwszy próg podatkowy zostanie obniżony do pułapu 12% (z dotychczasowych 17%).

Spostrzeżenia przy tym wymaga, iż wyżej przedstawiona analiza została dokonana z założeniem, że podatnicy zarabiający konkretne kwoty wynagrodzeń nie zastosują przysługujących im preferencji podatkowych tj. wszelkiego rodzaju ulgi. Korzystanie z odliczeń od podatku bądź dochodu uszczupla zobowiązanie podatkowe należne Skarbu Państwa, co jednocześnie powoduje proporcjonalne pomniejszenie 1% podatku przekazywanego na rzecz organizacji pozarządowych.

Znacznie mniej przekażą również osoby, których roczny dochód mieści się w przedziale między 85 528 zł do 120 000 zł. Za 2022 rok podatnicy mieszczący się w granicach tej wartości przekażą 14,5% miast 32% względem nadwyżki ponad dawniej obowiązujący I próg podatkowy. Z uwagi na obniżenie stawki PIT za cały 2023 rok zakres ten zostanie objęty opodatkowaniem rzędu 12%.

Istota problemu

Z pełną aprobatą należy odnieść się do spełnienia powszechnie wybrzmiewającego postulatu o podniesieniu kwoty wolnej od podatku. Dokonanie tego jednak w sposób bezrefleksyjny z porzuceniem dotychczasowego (degresywnego) sposobu zmniejszania jej wartości wraz ze wzrostem dochodów, zasługuje na głos krytyki. Zapowiadane jest wprowadzenie dodatkowych mechanizmów pomocowych dla OPP celem wyrównania poniesionych strat, jednakże uznać należy, iż przewidywany system zasługuje na kolejny sprzeciw. Uznaniowość przewidywanych rozwiązań stawia pod znakiem zapytania dalszy byt dużej części OPP, w szczególności tych wspieranych przez osoby o niskich dochodach, na które Partia nie spojrzy przychylnym okiem.