Do czego potrzebny jest PESEL dla Ukraińca?

Spis treści

1. Specjalne zasady nadawania PESEL
2. PESEL dla Ukraińców – do czego jest niezbędny?
3. Do czego nie potrzeba nr PESEL?
4. Do czego nie potrzeba PESEL?

Specjalne zasady nadawania PESEL

Ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: specustawa) gwarantuje uchodźcom, którzy przybyli bezpośrednio z terytorium Ukrainy, nadanie nr. PESEL. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy oraz jej dalszymi regulacjami jest to rozwiązanie ukierunkowane na zapewnienie całościowego pakietu usług publicznych na rzecz Ukraińców. W niniejszy artykule wskazujemy, do jakich czynności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nr PESEL będzie niezbędny, a jakich można dokonać jeszcze przed jego uzyskaniem.

PESEL dla Ukraińców – do czego jest niezbędny?

Numer PESEL nadawany Ukraińcom oraz ich współmałżonkom wymagany jest do:

• Założenia oraz prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
• Świadczenia rodzinnego – są to świadczenia, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Należy do nich zaliczyć również świadczenia opiekuńcze (tj.: pielęgnacyjne, zasiłek pielęgnacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy).Świadczenia wychowawczego – świadczenie należne osobom zamieszkującym z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to świadczenie powszechnie znane pod nazwą „500+”. Nie można wnioskować o przyznanie świadczenia 500+ przed dniem pozytywnego rozpatrzenia wniosku o przyznanie nr. PESEL. Oznacza to, że aby niezwłocznie skorzystać ze świadczenia wychowawczego, obywatele Ukrainy powinni bez zbędnej zwłoki starać się o nadanie im w pierwszej kolejności nr PESEL.
• Świadczenia „dobry start” – świadczenie przysługujące osobom zamieszkującym z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Świadczenie to, w wysokości 300 zł, jest przyznawane dzieciom, ilekroć rozpoczynają rok szkolny. Jest to wsparcie finansowe, które przysługuje niezależnie od wysokości dochodów osiąganych przez rodziców. Świadczenie przyznawane jest rodzicom dzieci, które nie ukończyły 20. roku życia. Wyjątek stanowią tutaj opiekunowie dzieci niepełnosprawnych – w takim przypadku wypłata świadczenia następuje do ukończenia 24. roku życia dziecka.
• Świadczenia z Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego (RKO) – świadczenie przysługujące na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym, jeżeli uprawniony Ukrainiec zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wypłata z Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego obywatelom Ukrainy przebiega na analogicznych zasadach, jak w odniesieniu do obywateli Polski. Wartość świadczenia nie przekracza kwoty 12 000 zł na jedno dziecko. Jest to jednak zasiłek przysługujący węższej grupie podmiotów, gdyż wypłacany jest rodzicom dzieci w wieku pomiędzy 12. a 35. miesiącem życia. Świadczenie przysługuje niezależnie od wysokości dochodów osiąganych przez opiekunów dziecka. Zbieżny z zasadami obowiązującymi dla obywateli Rzeczypospolitej Polskiej pozostaje również sposób wypłaty świadczenia. Wnioskodawca może dokonać wyboru, czy świadczenie o ww. wysokości będzie mu wypłacane po 500 zł miesięcznie przez dłuższy okres (dwuletni), czy otrzyma 1000 zł co miesiąc przez 12 miesięcy.
• Dofinansowania obniżenia opłaty rodzica – są to dopłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, o którym mowa w art. 64c ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, jeżeli obywatel Ukrainy zamieszkuje z dzieckiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – odpowiednio na zasadach i w trybie określonych w tych przepisach, z wyłączeniem warunku posiadania karty pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy".
• Wszelkich świadczeń pieniężnych i niepieniężnych przyznawanych na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – takich jak zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy, specjalny zasiłek celowy, praca socjalna, bilet kredytowany, składki na ubezpieczenie zdrowotne, pomoc rzeczowa, sprawienie pogrzebu, poradnictwo specjalistyczne, interwencja kryzysowa, schronienie, posiłek, niezbędne ubranie, usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia, specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, pobyt w domu pomocy społecznej.
• Jednorazowego wsparcia finansowego – uprawnionym obywatelom Ukrainy przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę. Świadczenie można przeznaczyć na bieżące utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.

Do czego nie potrzeba nr PESEL?

Możliwość wnioskowania a następnie przyznania wyżej wyszczególnionych świadczeń czy prowadzenia działalności gospodarczej nie wynika z przepisów specustawy, lecz z wymogów stawianych przez inne akty prawne. Nr PESEL nie stanowi ustawowej przeszkody do:

• Podjęcia pracy zarobkowej – należy jednak pamiętać, że pomimo braku ustawowego nakazu posiadania nr PESEL celem podjęcia aktywności zarobkowej, nie ma przeszkód ku temu, aby pracodawca zatrudniając Ukraińca mógł wymagać od niego posiadania numeru ewidencyjnego. Może to być podyktowane choćby zabezpieczeniem się przed utratą majątku przekazywanego pracownikowi na czas trwania umowy.
• Pomocy terapeutycznej (psychologicznej) – chodzi tutaj o pomoc organizowaną przez włodarzy tj. wójta, burmistrza lub prezydenta miasta gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy. Głównie chodzi o wsparcie psychologiczne takie jak np. terapia poznawczo-behawioralna dla uchodźców z Ukrainy.
• Skorzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej – może odbyć się na zasadach i w zakresie, w jakim osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do świadczeń na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (analogicznie więc jak obywatele Polski), z wyłączeniem leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej, a także podania produktów leczniczych wydawanych świadczeniobiorcom w ramach programów polityki zdrowotnej ministra właściwego do spraw zdrowia.
• Realizacji recept w aptekach – ma to zastosowanie również w przypadku tzw. e-recept, jednakże w takiej sytuacji konieczne może okazać się rejestracja na Internetowym Koncie Pacjenta.

Do czego nie potrzeba PESEL?

Możliwość wnioskowania, a następnie przyznania wyżej wyszczególnionych świadczeń czy prowadzenia działalności gospodarczej nie wynika z przepisów specustawy, lecz z wymogów stawianych przez inne akty prawne. Nr PESEL nie stanowi ustawowej przeszkody do:

• Podjęcia pracy zarobkowej – należy jednak pamiętać, że pomimo braku ustawowego nakazu posiadania nr. PESEL celem podjęcia aktywności zarobkowej, nie ma przeszkód ku temu, aby pracodawca, zatrudniając Ukraińca, mógł wymagać od niego posiadania numeru ewidencyjnego. Może to być podyktowane choćby zabezpieczeniem się przed utratą majątku przekazywanego pracownikowi na czas trwania umowy.
• Pomocy terapeutycznej (psychologicznej) – chodzi tutaj o pomoc organizowaną przez włodarzy, tj. wójta, burmistrza lub prezydenta miasta gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy. Głównie chodzi o wsparcie psychologiczne takie jak np. terapia poznawczo-behawioralna dla uchodźców z Ukrainy.
• Skorzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej – może odbyć się ono na zasadach i w zakresie, w jakim osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do świadczeń na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (analogicznie więc jak obywatele Polski), z wyłączeniem leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej, a także podania produktów leczniczych wydawanych świadczeniobiorcom w ramach programów polityki zdrowotnej ministra właściwego do spraw zdrowia.
• Realizacji recept w aptekach – ma to zastosowanie również w przypadku tzw. e-recept, jednakże w takiej sytuacji konieczna może się okazać rejestracja na Internetowym Koncie Pacjenta.