Zasiłek opiekuńczy – czym jest, jak jest opodatkowany, zasady przyznania

Spis treści

1. Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy
2. Osoby uprawnione do zasiłku opiekuńczego
3. Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego
4. Wysokość zasiłku opiekuńczego
5. Dokumentowanie prawa do zasiłku
6. Opodatkowanie zasiłku opiekuńczego
7. Zasiłek opiekuńczy w zeznaniu rocznym

Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie.

Wśród osób, które podlegają temu ubezpieczeniu obowiązkowo wymienia się:

• pracowników;
• członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
• osoby odbywające służbę zastępczą.

Dodatkowo określone osoby mogą dobrowolnie opłacać składki na ubezpieczenie chorobowe, należą do nich:

• osoby wykonujące pracę nakładczą;
• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług;
• osoby prowadzące działalność pozarolniczą,
• osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• duchowni. 

Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom ubezpieczonym bez okresu karencji, co oznacza, iż wystarczające jest podleganie ubezpieczeniu nawet przez jednen dzień.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony z wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny.

Uszczegóławiając, zasiłek opiekuńczy będzie przysługiwał w sytuacji sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do 8 lat w sytuacji:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola bądź szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani lub dziennego opiekuna dziecka;
• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w przypadku, jeżeli poród, lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi, lub rodzicowi sprawowanie opieki na dzieckiem;
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka stale opiekujących się dzieckiem w szpitalu;

Ponadto zasiłek opiekuńczy będzie przysługiwał w razie opieki:

• nad dzieckiem chorym do ukończenia przez nie 14 lat;
• nad innym niż dziecko chorym członkiem rodziny – w tym przypadku za członka rodziny uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci powyżej 14 lat (ze wspólnego gospodarstwa domowego).

Co ważne, zasiłek opiekuńczy przysługuje również w przypadku osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem do ukończenia 18 lat, legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności z określonymi wskazaniami;

Zasiłek opiekuńczy przysługuje również w razie osobistej opieki nad dzieckiem do ukończenia 18 lat, legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności z określonymi wskazaniami, w przypadku:

• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, lub rodzica dziecka, co uniemożliwia sprawowanie opieki;
• pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu.

Osoby uprawnione do zasiłku opiekuńczego

Po ustaleniu, iż w danej sytuacji przysługuje prawo do pobierania zasiłku, należy zastanowić się, która osoba ma do niego prawo. Okazuje się, iż prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje na równi matce lub ojcu dziecka – decydujące jest to, kto złoży wniosek o jego wypłatę za dany okres.

Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż:

• przez 60 dni w danym roku kalendarzowym, w przypadku opieki na dzieckiem do lat 8 lub chorym dzieckiem do lat 14;
• 30 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi niepełnosprawnymi;
• przez 14 dni w roku kalendarzowym, w przypadku opieki nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny.

Należy pamiętać, iż łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu opieki jest limitowany i nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym. Wskazany okres zasiłkowy obowiązuje niezależnie od liczby dzieci i innych członków rodziny.

Wysokość zasiłku opiekuńczego

Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru tego zasiłku. Przysługuje on za każdy dzień nieobecności, nie wyłączając dni wolnych od pracy. 

Dokumentowanie prawa do zasiłku

Dowodem stwierdzającym konieczność osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny jest zaświadczenie lekarskie.

Opodatkowanie zasiłku opiekuńczego

Płatnicy zasiłku opiekuńczego

Zgodnie z przepisami zasiłek opiekuńczy wypłacają:

• większe zakłady pracy – płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych;
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w pozostałych przypadkach.

Na marginesie należy dodać, iż większe zakłady pracy (zatrudniające co najmniej 20 pracowników lub innych ubezpieczonych) wypłacając zasiłki opiekuńcze, są uprawnione do odliczania wypłacanych kwot od kwot należnych ZUS z tytułu składek. Zasadą podstawową bowiem jest, że ekonomiczny ciężar zasiłków opiekuńczych ostatecznie zawsze ponosi ZUS.

Informacja od płatnika

Osoba uzyskująca zasiłek opiekuńczy otrzyma do końca lutego kolejnego roku kalendarzowego dokument, na podstawie którego sporządzi swoje rozliczenie roczne. W zależności od tego, czy zasiłek wypłacany jest przez pracodawcę (zatrudniającego powyżej 20 osób) czy też przez ZUS, świadczeniobiorca otrzyma odpowiednio PIT-11 lub PIT-11A. Wypłacane zasiłki wyszczególnione zostaną w sekcji odnoszącej się do Zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego (w przypadku PIT-11A) albo Innych źródeł (w przypadku PIT-11).

Zasiłek opiekuńczy w zeznaniu rocznym

Zasiłek opiekuńczy należy wykazać w zeznaniu rocznym. Należy on do katalogu tzw. przychodów z innych źródeł. Ustawodawca umieścił w tym punkcie takie przychody, których nie da się jednoznacznie zakwalifikować do źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. 

W zależności od tego, czy świadczeniobiorca uzyskiwał w danym roku także inne przychody (i jakie) będzie on obowiązany do wykazania przedmiotowego zasiłku, wykorzystując formularz PIT-36 bądź PIT-37.

Oba zeznania roczne (rozliczenie PIT za 2024 r.) należy złożyć do 30 kwietnia 2025 r. do właściwego urzędu skarbowego.

Deklaracja PIT-37

Zasiłek opiekuńczy najczęściej wykazuje się w formularzu PIT-37, który dotyczy osób uzyskujących przychody wyłącznie za pośrednictwem płatników, które to przychody opodatkowane są na zasadach ogólnych (skala podatkowa).

Dane dotyczące zasiłku opiekuńczego w deklaracji PIT-37 należy wpisać w części D do rubryki o nazwie Inne źródła.

Deklaracja PIT-36

Podatnik prowadzący działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych przy zastosowaniu skali podatkowej wykorzysta formularz PIT-36.

W PIT-36 informację o dochodach z zasiłku opiekuńczego należy wpisać w części E do rubryki Inne źródła.