Spis treści
- Rodzaje stawek amortyzacyjnych
- Ustalenie właściwej stawki amortyzacyjnej
- Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych
Rodzaje stawek amortyzacyjnych
Obecnie ustalono 10 podstawowych stawek amortyzacyjnych: 1,5%, 2,5%, 4,5%, 7%, 10%, 14%, 18%, 20%, 25%, 30%, zawartych w wykazie stawek stanowiącym załącznik do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Stawki amortyzacyjne można podzielić na podstawowe (zawarte w wykazie) oraz podwyższone, obniżone i indywidualne, które są swojego rodzaju modyfikacjami stawek podstawowych.
Stawki podstawowe mają zastosowanie przy metodzie amortyzacji liniowej. Odpis amortyzacyjny w tej metodzie równy jest iloczynowi stawki amortyzacyjnej wynikającej z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych, będącego, jak już wspomniano, załącznikiem do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz wartości początkowej środka trwałego.
Jednocześnie ustawodawca przewidział, iż podstawowe stawki mogą być w ściśle określonych sytuacjach podwyższane. Podwyższenie stawek polega na tym, iż podstawową stawkę amortyzacyjną mnoży się przez określony współczynnik (przykładem sytuacji, w której można zastosować współczynnik podwyższony, jest używanie budynków czy budowli w złych warunkach).
Obniżenie stawek z kolei polega na tym, iż podatnicy mogą obniżać podstawowe stawki podane w wykazie. Obniżenie stawek amortyzacyjnych może być stosowane przykładowo w okresie zmniejszonego stopnia używania środków trwałych, ale również w czasie ponoszenia straty podatkowej (co w wybranych okolicznościach może przynieść pozytywny efekt podatkowy).
Ustawodawca przewidział również możliwość zastosowania indywidualnych stawek amortyzacyjnych, w sytuacji amortyzacji używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika, przy podstawowym warunku zachowania minimalnych okresów amortyzacji.
Ustalenie właściwej stawki amortyzacyjnej
Ustalenie właściwej stawki amortyzacyjnej zaczyna się od zakwalifikowania danego środka trwałego do odpowiedniej pozycji w klasyfikacji środków trwałych. Klasyfikacji środków trwałych została uregulowana w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 03.10.2016 r.
Podział klasyfikacyjny składa się z 10 grup składników, agregowanych według ich właściwości.
Wyróżnione zostały następujące grupy:
- 0 – grunty;
- 1 – budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego;
- 2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej;
- 3 – kotły i maszyny energetyczne;
- 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania;
- 5 – maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne;
- 6 – urządzenia techniczne;
- 7 – środki transportu;
- 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenia, gdzie indziej niesklasyfikowane;
- 9 – inwentarz żywy.
Poszczególne grupy są podzielone na mniejsze podgrupy i następnie na rodzaje składników.
Po przyporządkowaniu posiadanego składnika majątkowego do odpowiedniej pozycji w KŚT przejść należy do wykazu stawek amortyzacyjnych, który jak już wspomniano, jest załącznikiem do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W wykazie znajdują się odwołania do stosownych symboli danych środków trwałych w KŚT (może to być grupa, podgrupa bądź rodzaj).
Po odszukaniu odpowiedniej pozycji w danym wierszu odczytywana jest przyporządkowana do niej stawka wyrażona procentowo w wymiarze rocznym. Z powyższego wynika, że dla celów podatkowych wysokość stawek amortyzacyjnych została uregulowana szczegółowo przez ustawodawcę.
Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych
Zastosowanie stawek wnikających z wykazu
Po ustaleniu właściwej stawki amortyzacyjnej z wykazu i przemnożeniu jej przez wartość początkową środka trwałego ustalona zostaje wysokość rocznego odpisu amortyzacyjnego. Tytułem uzupełnienia wspomnieć należy, iż odpisy są dokonywane, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały wprowadzono do ewidencji, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową lub w którym postawiono środek trwały w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono jego niedobór.
Podatnicy mogą przy zastosowaniu podatkowych stawek amortyzacyjnych naliczać odpisy amortyzacyjne w równych ratach co miesiąc lub co kwartał albo jednorazowo na koniec roku podatkowego. Jeżeli przy stosowaniu rocznych stawek amortyzacyjnych obliczono roczną wartość odpisu amortyzacyjnego, to miesięczny odpis amortyzacyjny będzie ilorazem kwoty odpisu rocznego i liczby 12, a kwartalny odpis amortyzacyjny będzie iloczynem kwoty odpisu miesięcznego i liczby 3.
Przykład
Pan Jan prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Posiada on magazyn, który jest wykorzystywany do składowania pustaków ceramicznych. Zgodnie z wykazem do amortyzacji tego środka trwałego należy wykorzystać stawkę 2,5% rocznie. Opis miesięczny wyniesie więc 0,21%, a kwartalny 0,63%.
Zastosowanie stawek podwyższonych i obniżonych
Podwyższenie stawek polega na tym, iż podstawową stawkę amortyzacyjną z wykazu, właściwą dla danego środka trwałego mnoży się przez określony, jeden wybrany współczynnik. Przykładowo dla budynków i budowli używanych w warunkach pogorszonych stosuje się współczynniki podwyższające nie wyższe niż 1,2, a w przypadku ich używania w warunkach złych – współczynniki nie wyższe niż 1,4.
Za pogorszone warunki uważa się używanie tych budynków i budowli pod ciągłym działaniem wody, par wodnych, drgań, nagłych zmian temperatury lub innych czynników powodujących przyspieszenie zużycia obiektu.
Za złe warunki z kolei, uważa się używanie tych budynków i budowli pod wpływem niszczących środków chemicznych, a zwłaszcza gdy służą one produkcji, wytwarzaniu lub przechowywaniu żrących środków chemicznych.
W razie wystąpienia bądź ustania warunków uzasadniających zmianę tych stawek ulegają one podwyższeniu lub obniżeniu od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające te zmiany. Oznacza to, że stawki mogą w tym przypadku zmieniać się w trakcie roku podatkowego.
Przykład
Pan Jan prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Posiada on magazyn, który jest wykorzystywany do składowania pustaków ceramicznych. Zgodnie z wykazem do amortyzacji tego środka trwałego należy wykorzystać stawkę 2,5% rocznie. Od stycznia Pan Jan magazynuje także niebezpieczne środki chemiczne. W takiej sytuacji już od lutego Pan Jan może stosować podwyższoną stawkę, stosując współczynnik do wartości maksymalnej 1,4. Oznacza to, że roczna stawka może wynieść nawet 3,5% (1,4 x 2,5% = 3,5%). Po rezygnacji ze składowania tych środków chemicznych Pan Jan powinien powrócić do stosowania podstawowej stawki 2,5% od miesiąca następnego po rezygnacji.
Obniżenie stawek polega na tym, iż podatnicy mogą obniżać podstawowe stawki podane w wykazie dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki określonego środka trwałego dokonuje się, począwszy od miesiąca, w którym środek trwały został wprowadzony do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego. Obniżenie stawek amortyzacyjnych może być przykładowo stosowane w okresie zmniejszonego stopnia używania środków trwałych, ale również w czasie ponoszenia straty podatkowej. Na pierwszy rzut oka stosowanie stawek obniżonych nie wydaje się atrakcyjne, jednak w określonych okolicznościach zmiana taka może być wykorzystana jako jeden z ważnych instrumentów polityki podatkowej.
Często występującą sytuacją jest ponoszenie przez podatników rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej strat, co może uniemożliwiać pełne bieżące „skonsumowanie” kosztów amortyzacyjnych. Jeśli straty utrzymywałyby się przez pięć lat, podatnik zupełnie traci możliwość rozliczenie straty w rozrachunku kosztów dla celów podatkowych. Aby zapobiec temu scenariuszowi, podatnik może w okresie straty podatkowej zaplanować obniżone stawki amortyzacyjne i dokonywać odpowiednich korekt tej obniżki albo powrócić do podstawowych stawek z wykazu, tj. wyższych kosztów podatkowych w okresie osiągania dochodów.
Innym argumentem dla obniżenia stawek amortyzacyjnych może być chęć ograniczenia kosztów działalności celem uzyskania odpowiedniej zdolności kredytowej.
Przykład
Pan Jan prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Posiada on magazyn, który jest wykorzystywany do składowania pustaków ceramicznych. Pan Jan stara się uzyskać kredyt inwestycyjny na rozbudowę działalności. W tym celu, aby obniżyć koszty, decyduje się on na obniżkę stawek amortyzacyjnych z 2,5% na 1% rocznie.
Zastosowanie stawek indywidualnych
Możliwość zastosowania indywidualnych stawek amortyzacyjnych dotyczy używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika, przy podstawowym warunku zachowania minimalnych okresów amortyzacji.
Przykładowo dla budynków (lokali) i budowli używanych lub ulepszonych okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat. Ustala się go, uwzględniając pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do użytku do dnia wprowadzenia do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonej przez podatnika
Budynki (lokale) i budowle uznaje się przy tym za używane, jeżeli podatnik wykaże, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 60 miesięcy, a z kolei za ulepszone, jeżeli przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ulepszenie stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.
Przykład
Pan Jan prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Celem poszerzenia działalności zakupił on 10-letni budynek magazynowy, który zgodnie z wykazem stawek byłby amortyzowany stawką 2,5%. W tej sytuacji istnieje możliwość zastosowania stawki indywidualnej. Uwzględniając liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania, pozostały okres amortyzacji wyniesie 30 lat, a stawka w wymiarze rocznym wyniesie więc 3,33%.
Gdyby zakupiony magazyn miał 35 lat, wówczas, zgodnie z podstawową zasadą, pozostały okres amortyzacji nie mógłby być krótszy niż 10 lat, a stawka w wymiarze rocznym wyniosłaby maksymalnie 10%.
pomoc@pitax.pl