Ryczałt od przychodów osób duchownych

Spis treści

1. Regulacje prawne dotyczące działalności osoby duchownej
2. Stawki ryczałtu od pracy duszpasterskiej
3. Katecheci i urzędnicy kurialni
4. Możliwość z rezygnacji z płacenia ryczałtu i inne ulgi podatkowe
5. Podatek od nieruchomości a duszpasterstwo
6. Ryczałt a składki na ubezpieczenie osób duchownych

Regulacje prawne dotyczące działalności osoby duchownej

Na podstawie kolejnych dekretów i ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych, duchowni w przeszłości byli zobowiązani do prowadzenia ksiąg podatkowych, które w dość dowolny sposób uznawane były za dowód w procesie ustalania podstawy opodatkowania. Po październiku 1956 r. powstała możliwość ustalenia odmiennego sposobu opodatkowania duchownych, mianowicie wprowadzono ryczałtowy sposób ustalania wysokości dochodów, w zależności od liczby mieszkańców parafii i jej położenia. Ustalony okólnikiem ministra finansów z 25 lutego 1959 r. podatek ten przetrwał do 9 kwietnia 1982 r. (Dz. U. z 1982 r., nr 12, poz. 96) i 20 grudnia 1991 r. (Dz. U. 1991 r., nr 124, poz. 552). Na mocy tych rozporządzeń wyznaczano osobie duchownej już nie przewidywaną wysokość dochodu, ale kwotową, kwartalną wysokość podatku, zależną od funkcji duchownego, liczby mieszkańców parafii (nie wiernych) i jej położenia.

Na mocy art. 42 ust.1 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 1989 r. nr 144, poz. 930 ze zm.) opodatkowanie duchownych uzyskało swoją konkretną podstawę ustawową. Ustawa ta reguluje opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą, a także przez osoby duchowne. Osoby duchowne prawnie uznanych wyznań (katolicyzm, prawosławie, protestantyzm, buddyzm, islam, karaimizm, judaizm i in.) osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim, opłacają podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych (art.2 pkt 2 Ustawy). Księża proboszczowie i wikariusze zostali potraktowani przez państwo podobnie jak osoby fizyczne, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą. Są oni płatnikami podatku zryczałtowanego (tzn. nie płacą go od dochodu, tylko co kwartał płacą stałą kwotę). Kwartalne stawki ryczałtu zamieszczone są w załącznikach do ustawy i stosuje się je odpowiednio do osób duchownych innych wyznań, którzy sprawują porównywalne funkcje.

Kwestie rozliczeń podatkowych osób duchownych reguluje ustawa z dnia 20 listopada 1998 roku o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne w artykułach 42-51. Ustawa obliguje osoby duchowne do odprowadzenia podatku od uzyskanych w ramach pełnionej funkcji dochodów. Księża lub duchowi przewodnicy innych zarejestrowanych w Polsce związków wyznaniowych zobowiązani są zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla siedziby kościoła, ośrodka bądź świątyni o rozpoczęciu działalności. Zawiadomienie należy złożyć 14 dni przed rozpoczęciem pełnienia funkcji o charakterze duszpasterskim.

Stawki ryczałtu od pracy duszpasterskiej

Dla proboszczów przewidziano 16 różnych stawek ryczałtu. W 2024 r. najmniej, bo 420 zł, płaci proboszcz parafii, gdzie liczba mieszkańców nie przekracza tysiąca osób. Najwięcej, 1502 zł, proboszcz z ponad 20 tys. parafian.

Wikariuszy do celów podatkowych podzielono na sześć grup, w zależności od liczby mieszkańców parafii, w których pracują. W 2024 r. najmniejsze podatki płacą ci z parafii liczących do tysiąca mieszkańców, położonych na terenach małych gmin lub miast (do 5 tys. mieszkańców). Ich podatek to 127 zł. Wikariusze w równie małych parafiach, lecz w miastach z liczbą mieszkańców przekraczającą 50 tys., płacą 380 zł.

Mniej różnią się podatki wikariuszy w większych parafiach. Najwyższe płacą ci w parafiach o liczbie mieszkańców powyżej 10 tys. Ich podatek wynosił w 2024 roku – w zależności od wielkości miejscowości, w której znajduje się parafia – od 440 do 486 zł. Są stawki kwartalne. Co roku są waloryzowane. Z roku na rok nieznacznie więc wzrastają.

Podatek ryczałtowy płacą również księża, którzy jedynie pomagają w posłudze duszpasterskiej i nie są na stałe przydzieleni do żadnej parafii. Wówczas muszą sami zgłosić urzędowi skarbowemu wysokość swoich dochodów, a ten naliczy im ryczałt.

Duchowni opłacają ustaloną wysokość podatku ryczałtowego bez wezwania organu podatkowego w terminie do 20 dnia miesiąca po zakończeniu kwartału, a w przypadku ostatniego kwartału w danym roku kalendarzowym do dnia 28 grudnia na rachunek właściwego organu podatkowego. Osoby te są zwolnione z obowiązku składania deklaracji podatkowych o wysokości dochodu osiągniętego ze źródła przychodów objętego ryczałtem.

Katecheci i urzędnicy kurialni

Duchowni płacą podatek zryczałtowany, ale też podatki dochodowe od wynagrodzenia. Podatki dochodowe na dokładnie tych samych zasadach co wszyscy pozostali podatnicy (w zależności od formy umowy, na jakiej są zatrudnieni, płacą albo jak pracownicy zatrudnieni na etatach, czyli na podstawie skali ze stawkami 18 i 32 proc., albo jak od umowy-zlecenia – 18 proc. podatku) płacą księża, zakonnicy i siostry zakonne, zatrudnieni na etacie lub na zlecenie. Najczęściej jest to nauczanie religii w szkole, wykłady w szkole wyższej, pomoc medyczna czy praca w kurii. 

Możliwość z rezygnacji z płacenia ryczałtu i inne ulgi podatkowe

Prawo pozwala osobie duchownej na rezygnację ze zryczałtowanej formy opłacania podatku. Ksiądz lub kapłan zobowiązani są złożyć odpowiedni wniosek do właściwego organu skarbowego i przejść na formę rozliczenia w oparciu o KPiR. Opodatkowanie nie dotyczy dobrowolnych datków wiernych, czyli tzw. wpływów „na tacę”, więc nie muszą być one w książce przychodów i rozchodów notowane. Podobnie wolne od podatku są przychody wynikające z usług takich jak chrzest, ślub lub pogrzeb. Kościoły zwolnione są również z podatku od nieruchomości przeznaczonych na miejsca kultu.

Podatek od nieruchomości a duszpasterstwo

Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego zwalnia kościelne osoby prawne od opodatkowania i od świadczeń na fundusz gminny oraz fundusz miejski z tytułu posiadanej nieruchomości, o ile są one przeznaczone i wykorzystane na cele kultu religijnego lub cele edukacyjne (szkoły, seminaria, internaty przy szkołach i seminariach duchownych), zwolnione są również klasztory (nieruchomości mieszkalne duchownych i członków zakonu), kurie i zabytki. Zwolnienie obejmuje nieruchomości wpisane do rejestru zabytków, domy zakonów kontemplacyjnych, domy formacyjne zakonów, domy księży emerytów i sióstr emerytek. To samo dotyczy części mieszkalnych przy siedzibach władz kościelnych.

Kościoły płacą natomiast podatek od nieruchomości, które wykorzystują na działalność gospodarczą. Również będace ich własnością użytki rolne i lasy nie są zwolnione z podatku rolnego i leśnego. Strona kościelna ujawnia, że jest to około 110 tys. hektarów, tak więc odprowadzane podatki od tych nieruchomości przekraczają rocznie około 20 mln zł.

Ryczałt a składki na ubezpieczenie osób duchownych

Zgodnie z ustawą ryczałt osób duchownych ulega obniżeniu o odprowadzaną składkę na ubezpieczenie zdrowotne, o ile składka ta nie została odliczona od podatku dochodowego. W tym przypadku jednak kwota składki zdrowotnej, o którą zmniejsza się wysokość odprowadzanego przez duchownego ryczałtu, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki.