Spis treści
Przykładem takiej nierewolucyjnej, aczkolwiek istotnej zmiany, była nowelizacja zasad opodatkowania sprzedaży samochodów osobowych w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT), wprowadzona tzw. Nowym Ładem (Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2021 r., poz. 2105 ze zm.). Zmiany te wprawdzie dotyczyły wyłącznie podatku dochodowego, niemniej jednak kompleksowa identyfikacja konsekwencji takiej sprzedaży uzasadnia również włącznie w obszar rozważań opodatkowanie takich transakcji podatkiem od towarów i usług (VAT).
Istota problemu
Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą najczęściej korzystają z samochodów osobowych w oparciu o zawarte umowy leasingu operacyjnego. Z perspektywy podatkowej oznacza to, że firma leasingowa (finansujący) jest właścicielem takiego pojazdu aż do zakończenia trwania umowy i przedsiębiorca może ostatecznie wybrać, czy samochód taki wykupi, czy też odda leasingodawcy. W podatku PIT wykup przedmiotu leasingu, co przede wszystkim widoczne jest u osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, skutkuje pytaniem – czy wykupu dokonuje osoba fizyczna traktowana jako przedsiębiorca, czy też jest to wykup do majątku prywatnego – niezwiązanego z prowadzoną działalnością.
Przepisy podatkowe w stanie prawnym obowiązującym do końca 2021 r. pozostawiały tą decyzję podatnikom. Umożliwiało to dokonanie takiego wykupu jako osoba prywatna, a następnie pozwalało objąć sprzedaż takiego pojazdu przepisami właściwymi dla podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej.
W konsekwencji, na podstawie art. 10 ust 1 pkt 8 Ustawy o PIT (Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, t.j. 2022 r., poz. 2647 ze zm., dalej jako Ustawa o PIT), następowało zbycie takiego pojazdu po upływie 6-ciu miesięcy od końca miesiąca, w którym doszło do wykupu, bez podatku dochodowego.
Nowy Ład a sprzedaż samochodu leasingowanego
Przepisy Nowego Ładu wprowadziły „uszczelnienie” dotychczasowych regulacji. Nowo dodany w art. 14 Ustawy o PIT punkt 19 wskazuje, że przychodami podatkowym związanymi z działalnością gospodarczą są również przychody z odpłatnego zbycia składników będących rzeczami ruchomymi, wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą lub przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej, na podstawie umowy, o której mowa w art. 23b ust. 1 [tej ustawy, tj. umów leasingu operacyjnego, przy aut], przy czym przy określaniu wysokości przychodów przepisy ust. 1 i art. 19 [tej ustawy] stosuje się odpowiednio.
Wprowadzony przepis ujednolicił zasady korzystania z majątku ruchomego po zakończeniu umowy leasingu operacyjnego. Jeżeli podatnik wykupi taką rzecz, zawsze jej sprzedaż skutkować będzie koniecznością opodatkowania na warunkach właściwych dla przedsiębiorców. Tym samym okres 6-cio miesięczny przestał obowiązywać, a w to miejsce pojawił się okres 6 lat. Zgodnie z art. 10 ust 2 pkt 4 Ustawy o PIT, zbycie składników majątku wycofanych z działalności nie podlega opodatkowaniu po upływie 6 lat liczonych od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostały one z takiej działalności wycofane.
Wprawdzie nowe regulacje dotyczą wszystkich rzeczy ruchomych, które wykorzystywane są przez podatników na podstawie umów leasingu operacyjnego, w praktyce nowelizacja przede wszystkim odnosi się do samochodów osobowych.
Co więcej, obejmuje ona opodatkowaniem takiej sprzedaży wyłącznie tego podatnika, który był stroną umowy leasingu. W konsekwencji nie ma przeszkód, aby przedsiębiorca dokonał darowizny na rzecz osoby najbliższej, która jest zwolniona z podatku na podstawie art. 4a Ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, t.j. Dz. U. 2021, poz. 1043 ze zm. W dalszej konsekwencji osoba ta może zbyć taki pojazd w relatywnie krótkim czasie. Stosować się będzie do niej 6-cio miesięczny termin na podstawie art. 10 ust 1 pkt 8 Ustawy o PIT.
Czy rzeczywiście taka darowizna rozwiązuje problem w podatku dochodowym? Nie, pamiętać bowiem należy o konieczności ekonomicznego uzasadnienia takiej czynności. Jaki był jej cel – czy inny, niż tylko uzyskanie korzyści podatkowej? Na to pytanie powinni sobie odpowiedzieć darczyńcy i obdarowani, zanim podejmą decyzję o zawarciu takiej umowy. Podstawą prawną dla takich pytań jest art. 119a Ordynacji podatkowej (Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, t.j. Dz. U. 2022, poz. 2651 ze z.), który wprowadza tzw. ogólną klauzulę przeciwko uchylaniu się od opodatkowania.
Podatek VAT przy darowiźnie
Podatnik wykupił pojazd z leasingu, zrobił darowiznę, ma uzasadnienie ekonomiczne dla całej transakcji i okazać się może, że nie jest ona opłacalna finansowo. Dalsze rozważania dotyczą oczywiście tylko tych przedsiębiorców, którzy są czynnymi podatnikami podatku VAT. To oni bowiem odliczali podatek VAT od rat leasingowych i pojawia się pytanie – co z podatkiem przy wykupie lub darowiźnie takiego pojazdu?
Pierwszy scenariusz to sytuacja, gdy podatnik dokonuje wykupu i odlicza z otrzymanej faktury podatek VAT naliczony. Oznacza to, że po wykupie samochodu pozostaje związany z jego działalnością gospodarczą. Tym samym dokonanie darowizny w przyszłości skutkowa będzie koniecznością naliczenia podatku VAT należnego. Zgodnie z art. 7 ust 2 Ustawy o VAT (Ustawa z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług, t.j. Dz. U. 2022, poz. 931 ze zm., dalej jako Ustawa o VAT), opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju darowizny, jeżeli podatnikowi przysługiwało w całości lub w części prawo do odliczenia podatku naliczonego. Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia przy każdej darowiźnie majątku firmowego. Co więcej, to naliczenie powinno nastąpić od wartości rynkowej takiego samochodu, a nie jego ceny zakupu.
Drugi scenariusz oparty jest na wykupie traktowanym jako nabycie do majątku prywatnego. Przedsiębiorca nie odlicza podatku VAT od faktury zakupu, zakładając że dalsze wykorzystywanie samochodu następować będzie wyłącznie do celów prywatnych. W takim przypadku darowizna, rozumiana jako przekazanie rzeczy z majątku prywatnego, nie będzie objęta podatkiem VAT. Pamiętać jednak należy, że w odróżnieniu od podatku dochodowego, podatek VAT nie przewiduje ujmowania środków trwałych w żadnych ewidencjach i rejestrach. Tym samym, jeżeli podatnik korzystając z prywatnego (wykupionego) samochodu będzie dokonywał wydatków z nim związanych, nie powinien odliczać podatku VAT. Takie ujęcie faktury za np. paliwo w rejestrach podatku naliczonego uzasadniać będzie twierdzenie, że pojazd był wykorzystywany do celów działalności opodatkowanej. I w konsekwencji skutkować to będzie koniecznością opodatkowania darowizny samochodu.
Podsumowanie
W ramach podsumowania zastanówmy się, jaki model leasingu byłby obecnie optymalny finansowo dla przedsiębiorców, uwzględniając zarówno wprowadzone zmiany w podatku PIT, jak też brzmienie regulacji w podatku VAT.
Niewątpliwie, celem wyłączenia podatku VAT przy darowiźnie, należy dokonać wykupu przedmiotu leasingu jako osoba prywatna. Niemożność odliczenia podatku naliczonego będzie zasadna finansowo tylko wówczas, gdy wartość wykupu będzie niewielka. To oznacza, że już na moment zawierania umowy leasingu podatnik musi mieć świadomość, jakie będą jego dalsze decyzje w przyszłości. Minimalizacja wartości wykupu przedmiotu leasingu skutkować będzie wydłużeniem czasu jego trwania. Ograniczenia podatkowe uniemożliwiają bowiem dokonanie wykupu za np. 1% w przypadku dwuletniego okresu leasingu samochodu osobowego (por. art. 23c Ustawy o PIT).
Rekomendacja PITax.pl Łatwe podatki
Wydłużenie okresu leasingu skutkować będzie wyższą, łączną kwotą jego kosztów (odsetek). Przy obecnie wysokich stopach procentowych, które są punktem odniesienia dla kalkulacji umów leasingowych, może mieć to istotne znaczenie. Tym samym podatnik powinien każdorazowo zweryfikować, na ile korzyści podatkowe związane z wydłużeniem takiej umowy i możliwością wykupu za niski procent wartości, będą przekraczały zwiększone koszty finansowania.
pomoc@pitax.pl