Podatek PCC - Przewodnik po podatku od umów cywilnoprawnych

Spis treści

1. Określenie podstawy opodatkowania
2. Wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych
3. Kto musi płacić PCC?

Podatek od czynności cywilnoprawnych pobierany jest od następujących czynności cywilnoprawnych:

• umowy sprzedaży i umowy dotyczące wymiany rzeczy i praw majątkowych;
• umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez zadłużenie długów i obciążeń lub zobowiązań darczyńcy;
• umowy o dożywocie;
• umowy o dystrybucję nieruchomości i umowy o anulowaniu współwłasności - w części związane z płatnościami lub płatnościami dodatkowymi;
• ustanowienie hipoteki;
• ustanowienie użytkowania do rozpatrzenia, w tym nieuregulowane użytkowanie i płatne świadczenie służebności;
• kontrakty o nieregularnym depozycie;
• akty stowarzyszeń;

Istnieje obowiązek zapłaty PCC także w przypadku:

• zmiany umów, porozumień i aktów, jeżeli skutkują zwiększeniem podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych;
• orzecznictwa sądów, w tym sądów arbitrażowych i sądowych, jeżeli wywołują takie same skutki prawne jak czynności cywilnoprawne.

Jednakże w ramach stosunków zawodowych transakcje (umowy sprzedaży i umowy dotyczące wymiany rzeczy i praw majątkowych oraz umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez zadłużenie długów i obciążeń lub zobowiązań darczyńcy), występują najczęściej pomiędzy aktywnymi podatnikami VAT lub podatnikami, którzy korzystają ze zwolnienia z podatku VAT w oparciu o kryterium obrotu. Dlatego bardzo ważnym przepisem w ustawie PCC jest ten, który wyklucza następujące podmioty z funkcjonowania ustawy:

• czynności cywilnoprawne inne niż akt stowarzyszenia i jego zmiany, jeżeli co najmniej jedna ze stron podlega następującym warunkom w odniesieniu do tej transakcji:
  • podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług,
  • jest zwolniony z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
•  umowy sprzedaży i wymiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, lub prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze prawo własności lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca parkingowego w garaż dla wielu użytkowników lub zainteresowanie takimi prawami;
• umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.

Większość transakcji dokonywanych przez przedsiębiorców jest zatem wyłączona z przepisów ustawy PCC.

Oto kilka przykładów

Adam kupuje towary komercyjne z hurtowni. Ponieważ punkt sprzedaży hurtowej jest płatnikiem podatku VAT ze względu na jego sprzedaż, transakcja nie podlega opodatkowaniu PCC.

Anna dzierżawi zamrażarkę od firmy zajmującej się dostawą mrożonej żywności za stałą kwotę umowną. Ponieważ firma, która jest właścicielem zamrażarki, jest płatnikiem VAT w transakcji, umowa nie będzie podlegać PCC.

I jeszcze jedno ważne zwolnienie: zwolnienia PCC są to transakcje sprzedaży ruchomości, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 PLN.

Określenie podstawy opodatkowania

Szczególnie ważne dla dokładności rozliczeń podatkowych jest określenie podstawy opodatkowania. Ustawa PCC określa sposób ustalania podstawy opodatkowania dla każdej transakcji podlegającej opodatkowaniu.

Umowa sprzedaży

W przypadku umowy sprzedaży podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa przedmiotu lub prawa własności, która powinna być określona na podstawie średnich cen stosowanych w: handlu przedmiotami tego samego rodzaju, z uwzględnieniem ich lokalizacji, stanu etc.

Rzeczywiście, spory między podatnikami a organami podatkowymi w obszarze PCC są bardzo często związane z ustaleniem podstawy opodatkowania. Wielu podatników miało do czynienia z sytuacją, w której Urząd Skarbowy uznał, że wartość samochodu określona w umowie zakupu samochodu była zaniżona w porównaniu z wartością rynkową. Ustawa PCC przewiduje specjalną procedurę, którą należy stosować w takich sytuacjach.

Jeżeli podatnik nie określi wartości przedmiotu transakcji cywilnoprawnej lub wartość przez nią określona nie odpowiada, zdaniem organu podatkowego, jej wartości rynkowej, wówczas organ ten wzywa podatnika do ustalenia, zwiększenia lub zmniejszenia wartości. W odpowiednim zawiadomieniu organ podatkowy ustali termin na wypełnienie wniosku: nie może on być krótszy niż 14 dni od daty doręczenia zawiadomienia.

Mamy tutaj dwie alternatywy do wyboru: albo zgodzić się z wartością określoną przez urzędnika, albo nie. W tym ostatnim przypadku organ podatkowy ustali wartość rynkową, biorąc pod uwagę opinię eksperta lub wycenę rzeczoznawcy przedłożoną przez podatnika. Jeżeli organ podatkowy wyznacza eksperta, a wartość ustalona na podstawie ich opinii różni się o ponad 33% od wartości określonej przez podatnika, to ta ostatnia ponosi koszty opinii.

Umowa wymiany

W przypadku umowy wymiany podstawą opodatkowania jest:

• w przypadku lokali mieszkalnych stanowiących odrębną pozycję własności lub spółdzielcze prawo własności lokali mieszkalnych dotyczących lokalu lub prawa do niego - różnicę między wartością rynkową wymienianych lokali lub praw do lokalu;
• w innych przypadkach - wartość rynkowa rzeczy lub prawa własności, od których odnosi się wyższy podatek;

Umowy stowarzyszeniowe

Podstawa opodatkowania wynosi:

• do zawarcia umowy o dzieło - wartość składki na partnerstwo lub wartość kapitału zakładowego;
• za zapłatę lub podwyższenie składek na spółki kapitałowe lub podwyższenie kapitału zakładowego - wartość składek zwiększających majątek spółki lub wartość, o jaką kapitał zakładowy wzrósł;
• w przypadku wzrostów kapitałowych - kwota wzrostów kapitałowych;
• w przypadku pożyczki udzielonej partnerowi / firmie przez partnera / akcjonariusza - kwotę lub wartość pożyczki;
• za przeniesienie rzeczy lub praw majątkowych do spółki osobowej / spółki za darmo użytkowanie - roczną wartość darmowego użytkowania, która wynosi 4% wartości rynkowej rzeczy lub prawa własności, które zostały przekazane bezpłatne korzystanie;
• w przypadku przekształceń lub połączeń jednostek gospodarczych - wartość wkładów na rzecz spółki powstałej w wyniku przekształcenia lub wartość kapitału zakładowego spółki wynikającej z przekształcenia lub połączenia.

Inne transakcje

W przypadku umowy darowizny podstawą opodatkowania jest wartość długów i obciążeń lub zobowiązań przejętych przez podmiot; po ustanowieniu użytkowania do zapłaty, w tym nieuregulowanego użytkowania, oraz służebności płatnej - wartość świadczeń użytkownika lub osoby, dla której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione; oraz w przypadku umowy pożyczki i umowy o nieregularnym depozycie - kwota lub wartość pożyczki lub depozytu.

Wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych

Stawki procentowe podatku określone są w ustawie PCC. W przypadku transakcji najczęściej wykonywanych przez przedsiębiorców obowiązującymi stawkami są:

•  w przypadku umowy sprzedaży:

- nieruchomości, ruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego prawa własności lokali mieszkalnych, spółdzielczego prawa do lokali komercyjnych oraz następujących na mocy prawa spółdzielczego: prawo do domu jednorodzinnego i prawo do lokalu mały dom mieszkalny 2%;

- inne prawa własności - 1%;

• w przypadku umów wymiany, umów renty, umów o przeniesienie własności nieruchomości, umów o anulowaniu współwłasności i umów darowizny:

- w przypadku przeniesienia praw własności do nieruchomości, ruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego prawa własności lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz następujących na mocy spółdzielczego prawa: prawa do domu jednorodzinnego i prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym 2%;

- przeniesienie prawa własności na inne prawa rzeczowe - 1%;

• na umowie o udostępnienie do użytkowania, w tym o nieuregulowanym użytkowaniu i płatnej służebności - 1%;
• na umowie pożyczki i umowie o nieregularnym depozycie - 0,5%;
• w sprawie ustanowienia hipoteki:

- w celu zabezpieczenia istniejącego zadłużenia - od kwoty zabezpieczonego długu - 0,1%;

- w celu zabezpieczenia długu o nieznanej wartości - 19 PLN;

• na podstawie umowy stowarzyszeniowej - 0,5%.

Kto musi płacić PCC?

Transakcja cywilno-prawna zazwyczaj obejmuje dwie lub więcej stron. Konieczne jest zatem ustalenie, kto jest odpowiedzialny za zapłatę podatku (stroną zobowiązaną musi być osoba, która rejestruje podatek w swoich księgach podatkowych dochodów i wydatków). Ustawa rozwiązuje ten problem.

Obowiązek podatkowy nakładany jest na:

1. w przypadku umowy sprzedaży - kupującego;
2. w przypadku umowy zamiany - na strony transakcji;
3. w przypadku umowy darowizny - na osobę wykonującą;
4. po ustanowieniu użytkowania do użytkowania, łącznie z nieregularnym użytkowaniem i płatnej służebności - na użytkowniku lub osobie nabywającej służebność;
5. w przypadku umowy pożyczki i umowy o nieregularnym depozycie - na pożyczkobiorcę lub posiadacza;
6. w akcie spółki cywilnej - w odniesieniu do wspólników i innych umów stowarzyszeniowych - w sprawie spółki / spółki.

Zakup ruchomości od osób, które nie prowadzą działalności gospodarczej

Jeśli prowadzimy działalność gospodarczą, często kupujemy różnego rodzaju rzeczy od osób, które nie są przedsiębiorcami. Z uwagi na to, że zwolnienie nie dotyczy obowiązku zapłaty VAT po stronie sprzedawcy, a obowiązek kupującego (przedsiębiorcy) zazwyczaj nie powstaje (z wyjątkiem niektórych szczególnych przypadków określonych w ustawie o podatku VAT), kupujący (przedsiębiorca) będzie musiał określić wartość transakcji i zapłacić odpowiednią kwotę PCC. Jeśli jednak podstawa opodatkowania transakcji nie przekracza 1000 PLN, transakcja jest zwolniona z podatku. Co jednak, jeśli kupimy od jednej osoby tego samego dnia różne rzeczy, których wartość jednostkowa nie przekracza 1000 PLN, ale wartość zagregowana rzeczywiście tak jest?

Proszę zwrócić uwagę na następujące postanowienie ustawy PCC: podatek dotyczy umów sprzedaży. Możemy więc stwierdzić, że aby ustalić, czy powstaje obowiązek podatkowy, powinniśmy sprawdzić, czy pojedyncza umowa przekracza próg. Dlatego też, jeśli zawieramy kilka oddzielnych transakcji zakupu, musimy wziąć pod uwagę wartość każdego kontraktu osobno w celu ustalenia, czy PCC jest płatna.