Podatek od ukrytych dochodów - zmiany od 2016

Spis treści

1. Podatek od ukrytych dochodów - przepisy
2. Czym są przychody nieujawnione?
3. Jak Urząd Skarbowy sprawdza dochody?
4. Nieujawnione źródła dochodu - jak się bronić?
5. Nieujawnione dochody - wygaśnięcie obowiązku podatkowego

Podatek od ukrytych dochodów - przepisy

Jeszcze w latach  2013 i 2014 Trybunał Konstytucyjny wydał wyroki, w których uznał za niekonstytucyjne dotychczasowe regulacje w zakresie opodatkowania  przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących z nieujawnionych źródeł. Na mocy tych wyroków zakwestionowane przez przepisy Ordynacji podatkowej traciły moc obowiązującą. Nowela dostosowuje ustawy podatkowe do wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Zmiany zostały wprowadzone w Ordynacji podatkowej oraz ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Znowelizowane przepisy obowiązują od 1 stycznia 2016 r. Według nich dochody ze źródeł nieujawnionych będą opodatkowywane na podstawie:

• art. 25b–25g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - w nowo dodanym rozdziale 5a pt. „Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych”, w którym uregulowano kwestie naliczania podatku od  dochodów tego rodzaju,
• art. 68 § 4a Ordynacji podatkowej. - w którym określa się terminy wydawania decyzji dotyczących opodatkowania dochodów ze źródeł nieujawnionych lub niemających pokrycia.

Nowe przepisy zmieniają definicję dochodów nieujawnionych oraz dochodów z nieujawnionych źródeł, a w rezultacie podstawę, od jakiej może być naliczony „sankcyjny” podatek dochodowy. Sprecyzowany został też termin przedawnienia opodatkowania nieujawnionego dochodu, bieg terminu przedawnienia wobec spadkobierców, zakres czynności sprawdzających oraz przepisy dotyczące wydawania zaświadczeń.

Czym są przychody nieujawnione?

Za przychody nieujawnione uważa się przychody w kwocie odpowiadającej nadwyżce wydatku nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi, uzyskanymi przed poniesieniem tego wydatku.

Inaczej mówiąc, organ skarbowy może podjąć podejrzenie o ukrywanie dochodów wtedy, gdy wydatki podatnika znacznie przewyższają jego dochody wykazane w rocznych rozliczeniach PIT.

W znowelizowanych przepisach wprowadzono zróżnicowanie pojęcia przychodów nieujawnionych zdefiniowane w art. 25b znowelizowanej ustawy.  Nowelizacja z 16 stycznia 2015 r. (Dz. U. poz. 251) różnicuje przychody o nieznanym pochodzeniu i przychody o znanym pochodzeniu:

• Przychody o nieznanym pochodzeniu (przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach) - jest to przychód niewskazany przez podatnika i nieustalony przez organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej,

• Przychody ze źródła ujawnionego przez podatnika, ale nieznajdujące pokrycia w tych źródłach, ujawnione w nieprawidłowej wysokości.

Jak Urząd Skarbowy sprawdza dochody?

Kogo dotyczy ustawa? Jeżeli polski podatnik nie ma dowodów na pochodzenie pieniędzy, naraża się na kontrolę skarbową.

Zdarza się, że wśród członków rodziny przekazywane są darowizny i nie są zgłaszane do urzędu skarbowego. Przeznaczenie darowizny np. na zakup mieszkania może spowodować kontrolę skarbową.

Przykład: Rodzice podarowali synowi 200 tys. zł w celu wspomożenia go przy nabyciu mieszkania. Dochody syna nie mogły pokryć wydatków związanych z tym zakupem. Urząd skarbowy wezwał syna do kontroli skarbowej.Gdyby darowizna była zgłoszona do organu podatkowego, kontrola nie wykazałaby nieprawidłowości, a nawet nie byłaby wszczynana.

Łatwo tez może przydarzyć się to imigrantowi, który wwozi do Polski większe pieniądze i nie zgłasza ich do organów podatkowych.

Przykład: Pan Władysław pracował przez kilka lat w Stanach Zjednoczonych. Jak wielu Polaków mieszkających przez wiele lat poza granicami Polski, za pieniądze zarobione za granicą, zakupił dom w okolicach Krakowa. Po pewnym czasie  został przez polski urząd skarbowy wezwany do kontroli podatkowej.

Organ podatkowy postanowił przeprowadzić kontrolę, ponieważ pan Władysław nie deklarował w Polsce przychodów, a jego wydatek na zakup mieszkania stanowił wysoką kwotę.

Każda osoba podlegająca polskiemu systemowi podatkowemu, która ponosi znaczne wydatki, nie wykazując odpowiedniego przychodu w rozliczeniu PIT (PIT online, PIT 37, PIT 36, PIT 28, PIT 39), musi się liczyć z możliwością kontroli podatkowej. Polacy zamieszkujący za granicą są w grupie “podwyższonego ryzyka”. Polonus, który kupuje w Polsce dom, mieszkanie czy samochód, ale nie deklaruje przychodu w Polsce (bo mieszka za granicą), jest narażony na podejrzenie o oszustwo i kontrolę skarbową, bo jego przychody w Polsce nie odpowiadają jego wydatkom.

W podobnej sytuacji może znaleźć się rodzina w Polsce, jeżeli kupi nieruchomość czy drogą ruchomość za darowizny, czy spadek z zagranicy, których nie zgłosiła do urzędu podatkowego.

Przy wszczęciu postępowania kontrolnego, na urzędzie podatkowym spoczywa obowiązek wykazania, że podatnik uzyskał dochód z nieujawnionych źródeł. Brak polskich zeznań podatkowych i zakup domu wydaje się urzędnikom wystarczającym dowodem. W przypadku, kiedy kwota, która podlega sprawdzeniu, pokryje się z kwotą przychodów, wtedy podatek nie będzie naliczany. Kiedy podatnik nie dowiedzie za pomocą posiadanych dokumentów źródła pochodzenia pieniędzy, to od pozostałej kwoty, której pochodzenia nie udało się dowieść, będzie potrącane 75 procent podatku.

Tak więc sprawdzany Polonus powinien jak najszybciej udokumentować, że nie jest polskim podatnikiem, czyli że mieszka, zarobkuje i płaci podatki za granicą. Jeżeli to uczyni w przekonujący sposób, postępowanie skarbowe zostanie umorzone.

Nieujawnione źródła dochodu - jak się bronić?

Organ skarbowy może wziąć czynny udział w całym postępowaniu sprawdzającym. Obowiązuje nowa reguła, zgodnie z którą organy podatkowe będą dążyć do ustalenia źródeł pochodzenia nieujawnionych przychodów, określenia prawidłowej wysokości takich przychodów oraz opodatkowania ich stawką podatku według ogólnych zasad lub innym właściwym w danym przypadku w rozumieniu ustawy o PIT, inną niż stawka karna. Dopiero wówczas, gdy nie uda się tego ustalić, ma być stosowana stawka sankcyjna  75 procent.

Do podatnika będzie należało wykazanie za pomocą odpowiednich dowodów, że dany przychód może być opodatkowany według zasad ustawy o PIT, a więc wykazanie odpowiedniego tytułu, kwoty i okresu, w którym zostały uzyskane środki stanowiące pokrycie wydatku. Oznacza to też, że podatnik będzie mógł dostarczyć dokumenty, których wcześniej nie dostarczył, na każdym etapie trwania postępowania.

Aby móc w przypadku kontroli organów skarbowych udowodnić legalność dochodów, dobrze jest gromadzić wszelkiego rodzaju dokumenty i przechowywać je przez okres 5 pełnych lat licząc od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy.

W wyniku decyzji Trybunału Konstytucyjnego został również zmieniony art.68 §4 ordynacji podatkowej. Stan prawny będzie pozwalał od 1 stycznia 2016 roku na wydanie decyzji określającej wartość podatku w ciągu 5 lat od końca roku, którego dotyczą wydatki i które podatnik ma uzasadnić i okres ten nie może być w żaden sposób przekraczany.

Udowodnienie jakiejś okoliczności wymaga ścisłego wskazanie czasu, miejsca i rodzaju przychodu, jaki miał miejsce. Natomiast w przypadku uprawdopodobnienia dowody, które wskazują na źródło pochodzenia środków, nie muszą być tak ścisłe. Uprawdopodobnienie dotyczy dochodów przedawnionych.

Nieujawnione dochody - wygaśnięcie obowiązku podatkowego

Zgodnie z przepisami obowiązek podatkowy od dochodów nieujawnionych wygasa po 5 latach. Według art. 68 § 4a. Ordynacji podatkowej “Zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy w tym zakresie”.  Decyzja ustalająca zobowiązanie doręczona po tym czasie nie ma mocy prawnej.

Do tej pory polskie organy podatkowe stosowały praktykę rozpoczynania spraw w ostatnim momencie przed wygaśnięciem terminu przedawnienia, co pozwalało na zawieszenie biegu przedawnienia do zakończenia sprawy. Teraz przepisy zabraniają takiego postępowania. Zawieszenie terminu przedawnienia może następować nawet wielokrotnie, ale w takich przypadkach okres łącznego zawieszenia terminu przedawnienia nie może przekroczyć 3 lat.

Znowelizowane przepisy regulujące opodatkowanie ukrywanych dochodów mają zachęcać do uczciwego rozliczania się ze skarbówką oraz poprawiają sytuację podatników oskarżonych o ukrycie przychodów.

Zawsze należy pamiętać o tym, że wszelkie wydatki podatnika powinny znaleźć pokrycie w legalnie uzyskanych dochodach. W rozliczeniu PIT  (rozliczenie pit 2024, rozliczenie pit 2025, rozliczenie pit 2024 online, rozliczenie pit 2025 online  itd.) trzeba wykazać wszystkie uzyskane i podlegające PIT przychody. Wtedy nie powstanie problem  wyjaśniania źródeł dochodów nieujawnionych.