PCC-3 oraz PCC-3A – czego dotyczą oraz kiedy je składamy

Spis treści

1. Czym jest PCC-3?
2. Kiedy składamy PCC-3 i PCC-3/A?
3. Kto składa PCC-3 oraz PCC-3/A?
4. Stawki podatku PCC
5. Do kiedy złożyć PCC-3, PCC-3/A oraz termin płatności podatku
6. PCC-3, PCC-3/A po terminie

• Od 1 stycznia 2024 r. obowiązuje nowa wersja druku PCC-3 w wersji (6)
• Formularz PCC-3 (6) należy stosować względem czynności opodatkowanych dokonanych od początku 2024 r.
• PCC-3 (6) uwzględnia czynności opodatkowane PCC, których przedmiotem jest przeniesienie własności nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego albo użytkowego

Czym jest PCC-3?

PCC-3 stanowi deklarację składaną w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, która dotyczy zdarzeń mających swoje źródło w przepisach Kodeksu Cywilnego czy Kodeksu Spółek Handlowych. Przez pryzmat czynności podlegających opodatkowaniu w rozumieniu ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych nie sposób ustalić jednolitego modelu podatkowego, jak ma to miejsce np. na gruncie podatku dochodowego czy podatku od towarów i usług, jednakże podatkiem od czynności cywilnoprawnych (dalej nazywanym również PCC) podlegają wyłącznie czynności cywilnoprawne wymienione w ustawie, do których zaliczamy:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych;
• umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku;
• umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego
• długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy;
• umowy dożywocia;
• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat;
• ustanowienie hipoteki;
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz
• odpłatnej służebności;
• umowy depozytu nieprawidłowego;
• umowy spółki.

PCC podlegają również zmiany wyżej wyszczególnionych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Opodatkowaniu w tym zakresie podlegają również orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione powyżej.

Kiedy składamy PCC-3 i PCC-3/A?

Do opodatkowanych czynności cywilnoprawnych zaliczamy transakcje, które co do zasady mają nieprofesjonalny charakter – czyli nie są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą bądź nie wchodzą w ramy aktywności zawodowej podatnika. Podatkowi od czynności cywilnoprawnej rozliczanej za pomocą PCC-3 podlegają wyłącznie czynności dokonane na podstawie ww. umów.

Kto składa PCC-3 oraz PCC-3/A?

Strona umowy, na której spoczywa ciężar rozliczenia PCC zależy od tego, z jakim rodzajem czynności cywilnoprawnej mamy do czynienia. Przypisując zatem obowiązek sporządzenia deklaracji i zapłaty podatku do wyżej wyszczególnionych aktywności podatnika, będzie odpowiednio:

• przy umowie sprzedaży – na kupującym;
• przy umowie zamiany – na stronach czynności;
• przy umowie darowizny – na obdarowanym;
• przy umowie dożywocia – na nabywcy własności nieruchomości;
• przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku, lub we współwłasności;
• przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności – na użytkowniku lub nabywającym prawo służebności;
• przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – na biorącym pożyczkę lub przechowawcy;
• przy ustanowieniu hipoteki – na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki;
• przy umowie spółki cywilnej – na wspólnikach.

 W przypadku pozostałych umów spółki – ciężar rozliczenia PCC spoczywa na spółce.

Jak można zauważyć na powyższej liście, w przypadku poszczególnych czynności cywilnoprawnych, zobowiązanych do rozliczenia PCC jest kilka podmiotów. W takich przypadkach należy pamiętać o dołączeniu zeznania sporządzonego na formularzu PCC-3/A, który stanowi załącznik do deklaracji PCC-3. Druk ten lub druki należy dołączyć, gdy po stronie nabywcy występuje więcej niż jeden podmiot, a także w przypadku umowy zamiany oraz umowy spółki cywilnej. W tych przypadkach obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na kilku podmiotach albo na stronach umowy zamiany, albo wspólnikach spółki cywilnej. Każdy z nich jest podatnikiem. Dane jednego z nich należy wskazać w deklaracji PCC-3, a pozostałych w załącznikach PCC-3/A.

Stawki podatku PCC

Stawki PCC zostały określone w zależności od tego, jakiej czynności dotyczą i są wyrażone procentowo (między 0,1% a 2%) lub kwotowo w wysokości 19 zł. Po przypisaniu odpowiednim czynnościom wyróżnionym w ustawie stawki PCC kształtują się w następujący sposób:

• 19 zł – od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej;
• 0,1% – od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności;
• 0,5% – umowy pożyczki lub depozytu nieprawidłowego, z zastrzeżeniem sytuacji, jak również umowy spółki;
• 1% – umowy sprzedaży innych praw majątkowych niż opodatkowane stawką 2%, jak również umowy zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu tych praw. Stawka 1% znajdzie również zastosowanie do umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności.
• 2% – umowy sprzedaży, jak również umowy zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym.
• 6% – nowa stawka PCC obowiązująca podatników, którzy nabywają na własność sześć bądź więcej nieruchomości.

"Sankcyjna" stawka podatku (6% PCC) odnosi się do kupna przynajmniej sześciu lokali mieszkalnych, które są odrębnymi nieruchomościami w jednym lub kilku budynkach wybudowanych na jednej nieruchomości gruntowej.

Dodatkowo wyróżnić należy sankcyjną stawkę podatku w wysokości 20%. Taka stawka PCC jest stosowana w sytuacji, gdy przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej podatnik powołuje się na fakt zawarcia np. umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony.

W tym miejscu wskazania wymaga, iż sankcyjna stawka podatku nie będzie miała zastosowania w sytuacji, gdy podatnik z własnej inicjatywy, przed powołaniem się w toku np. kontroli podatkowej na okoliczność zawarcia umowy pożyczki, uiścił podatek w prawidłowej wysokości przed podjęciem czynności/wszczęciem któregokolwiek z wyżej wymienionych postępowań, co znajduje potwierdzenie w utrwalonym orzecznictwie sądowym.

Do kiedy złożyć PCC-3, PCC-3/A oraz termin płatności podatku

Termin, w jakim należy złożyć deklarację PCC-3, jest ściśle powiązany z momentem zaistnienia zdarzenia opodatkowanego PCC i wynosi 14 dni od podjęcia czynności cywilnoprawnej. Szczególnego podkreślenia wymaga, że osoba, na której ciąży obowiązek rozliczenia oraz zapłaty podatku jest zobowiązana do złożenia deklaracji oraz wynikającego z niej podatku bez wezwania organu podatkowego. Wyjątek tutaj stanowią tylko deklaracje zbiorcze składane za dany miesiąc – jednakże są one rozliczane na odrębnym druku PCC-4 – oraz sytuacja, w której podatek ten jest pobierany przez płatnika. Płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są wyłącznie notariusze.

PCC-3, PCC-3/A po terminie

Niezłożenie deklaracji PCC-3 bądź PCC-3/A w terminie 14 dni naraża nas na odpowiedzialność karno-skarbową, gdyż niedopełnienie tego typu obowiązków stanowi wykroczenie skarbowe, które jest zagrożone karą grzywny ściśle powiązaną z kwotą minimalnego wynagrodzenia za pracę. Kara grzywny może być bowiem wymierzona w wysokości od 1/10 do dwudziestokrotności płacy minimalnej.