Ulga na złe długi w rozliczeniu podatkowym PIT 2021 – podstawowe zasady

Spis treści

1. Należność z nieopłaconej faktury dotychczas
2. Prawo wierzyciela, obowiązek dłużnika
3. Ulgi na złe długi: rozliczenie PIT 2021 – warunki

1 stycznia 2020 roku weszła w życie ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych, która wprowadziła ulgę na złe długi w podatku dochodowym. W myśl nowych regulacji od początku 2020 roku należności lub zobowiązania nieuregulowane czy też niezbyte w terminie 90 dni od dnia upływu terminu płatności będą kwalifikowane – w zależności od strony transakcji – jako koszty lub zwiększą przychód. Oznacza to, że zaległości będą miały konsekwencje po obu stronach transakcji, tj. dla wierzycieli i dłużników.

Należność z nieopłaconej faktury dotychczas

Przed rokiem 2020 należność z nieopłaconej faktury była traktowana jako przychód podatkowy. W konsekwencji przedsiębiorca miał obowiązek zapłacenia podatku dochodowego nawet w przypadku, gdy faktura nie została faktyczne opłacona. Co prawda istniała możliwość zakwalifikowania takiej nieuregulowanej płatności jako kosztu, jednak mogło się tak stać dopiero po długotrwałym i skomplikowanym postępowaniu oraz udokumentowaniu nieściągalności zaległości następującymi dokumentami:

• postanowienie właściwego organu postępowania egzekucyjnego o nieściągalności;
• postanowienie sądu o zakończeniu postępowania upadłościowego, o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, o umorzeniu postępowania upadłościowego;
• protokół sporządzony przez podatnika, w którym stwierdza się, że ewentualne koszty procesu i egzekucyjne byłyby równe lub wyższe od wartości zaległości.

Istotą wprowadzonych w roku 2020 zmian jest ominięcie utrudnionego postępowania mającego na celu uzyskanie dokumentów potwierdzających uprawdopodobnienie nieściągalności zaległości w celu zapobieżenia negatywnym skutkom podatkowym braku płatności. W rezultacie dłużnik nie musi być obecnie niewypłacalny, by podatek od nieuregulowanej zaległości został zneutralizowany.

Prawo wierzyciela, obowiązek dłużnika

W związku ze znowelizowanym art. 26i ust. 1 ustawy o PIT postępowanie w przypadku zaległości z zapłatą przekraczającą 90 dni, licząc od dnia upływu terminu zapłaty w fakturze (rachunku) lub w umowie będzie wyglądało odmiennie w przypadku wierzyciela i dłużnika.

W przypadku wierzyciela tj. podmiotu, który sprzedał towar lub usługę, podstawa opodatkowania będzie mogła zostać zmniejszona o ujętą pierwotnie w jego przychodach wartość wierzytelności, która nie została uregulowana lub zbyta. Skorzystanie z ulgi podatkowej jest dla wierzyciela opcjonalne – wystąpi tylko, jeśli wierzyciel wykaże ją w rocznej deklaracji.

W przypadku dłużnika tj. podmiotu, który nie zapłacił za towar lub usługę, podstawa opodatkowania podlega podwyższeniu o ujętą pierwotnie w jego kosztach wartość wierzytelności, która nie została uregulowana. Zwiększenie podstawy opodatkowania jest w tym kontekście dla dłużnika obowiązkowe.

Ulgi na złe długi: rozliczenie PIT 2021 – warunki

Skorzystanie z ulgi podatkowej na złe długi wiąże się ze spełnieniem następujących warunków:

• Przychód musiał zostać zaliczony dla celów podatkowych jako należny.
• W roku, którego dotyczy ulga, minął termin 90 dni od ustalonego wcześniej terminu płatności (zawartego w fakturze, rachunku lub w umowie).
• Nie został dotrzymany ustalony wcześniej termin płatności (gdyby termin ten nie był zgodny terminami zapłaty w transakcjach handlowych – na potrzeby ulgi – termin wyznaczony na zapłatę ulega skróceniu do terminu maksymalnego, dopuszczalnego przepisami prawa).
• Na dzień złożenia deklaracji podatkowej wierzytelność pozostaje nieuregulowana i nie została zbyta. W przypadku, gdy już po złożeniu deklaracji dłużnik reguluje należność – kwota uprzednio odliczona powinna zostać ponownie doliczona, jednak dopiero w deklaracji za rok, w którym nastąpiła zapłata.
• Nie upłynęły dwa lata od końca roku kalendarzowego, w którym wystawiono fakturę (rachunek) lub zawarto umowę dokumentującą wierzytelność. Jeśli rok wystawienia faktury (rachunku), jest inny niż rok zawarcia umowy – dwa lata należy liczyć od końca roku kalendarzowego późniejszego.
• Ulga dostępna jest wyłącznie dla osób prowadzących działalność gospodarczą, które opłacają podatek na zasadach ogólnych, na zasadach podatku liniowego, podatku ryczałtowego lub podatku dochodowego od osób prawnych.
• Ulga może zostać zastosowana wobec całej wykazanej podstawy opodatkowania. Oznacza to, że przychody, jakie są obniżane, mogą pochodzić ze wszelkich źródeł podlegających opodatkowaniu według skali oraz podatkiem liniowym i nie są ograniczone zakresem działalności gospodarczej. Możliwe jest także odliczenie ulgi z tytułu działalności opodatkowanej liniowo od dochodów obciążonych podatkiem na zasadach ogólnych według skali i vice versa. Jedyny wyjątek stanowią podatnicy podatku ryczałtowego – mogą oni obniżać jedynie przychody z działalności gospodarczej.
• Ulga jest dostępna także w przypadku opodatkowania 5-procentowym podatkiem w związku kwalifikowanymi prawami własności intelektualnej, tj. w przypadku preferencji podatkowej IP BOX dla twórców.
• Ulga nie jest dostępna w przypadku świadczeń ryczałtowo opodatkowanych (podatku od kapitałów pieniężnych i zysków kapitałowych, podatku solidarnościowego, podatku od nieruchomości, podatku minimalnego od środków trwałych).
• Jeśli podstawa opodatkowania okaże się niższa od odliczanej kwoty – pozostałą różnicę można odliczać przez okres trzech lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym zaistniało prawo do ulgi.
• Na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego dzień złożenia deklaracji podatkowej dłużnik nie jest w trakcie likwidacji, postępowania upadłościowego lub postępowania restrukturyzacyjnego.
• Wierzytelność nie została zaliczona do kosztów podatkowych – oznacza to, że podatnik ma możliwość skorzystania z ulgi na złe długi lub wystąpić o uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności, a następnie rozliczyć ją w kosztach podatkowych.
• Wierzytelność (faktura, rachunek lub umowa) potwierdza transakcję handlową podatników w ramach działalności gospodarczych, z których przychody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na terytorium RP.

Niezależnie od obniżenia podstawy opodatkowania, podatnik ma możliwość podwyższenia straty ze źródła przychodów, z którego wywodzi się nieuregulowana wierzytelność. Można podwyższyć stratę tylko ze źródła przychodów, z którego pochodzą nieuregulowane wierzytelności. Ze względu na to, że ulga za złe długi wynikać musi z rozliczenia przedsiębiorców, podwyższy ona stratę wykazywaną w ramach działalności gospodarczej.