I. Historia i działalność
Stowarzyszenie SPES uzyskało sądową rejestrację w roku 1990, jednak działalność jako grupa nieformalna rozpoczęliśmy już w roku 1986, gdy rejestracja niezależnych organizacji w Polsce nie była jeszcze możliwa. SPES wywodzi się z ruchu Solidarności, który kształtował obywatelskie postawy w Polsce. Inicjatywa pierwszych działań naszego Stowarzyszenia powstała w środowisku osób związanych z Sekcją Pomocy Człowiekowi katowickiego Klubu Inteligencji Katolickiej (KIK) oraz Biskupiego Komitetu Pomocy Uwięzionym i Internowanym w Katowicach.
II. Programy i Placówki
1. Program Pomocy Dzieciom (2012 do nadal)
Program adresujemy do rodzin w trudnej sytuacji materialnej, które opiekują się w swoich domach dziećmi w ciężkim stanie klinicznym. Są to dzieci wymagające ciągłego podtrzymania funkcji życiowych za pomocą respiratora, karmienia dojelitowego lub pozajelitowego i innych specjalistycznych czynności medycznych, zwykle z użyciem specjalistycznego sprzętu, realizowanych praktycznie 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu. Koszty opieki nad tak ciężko chorym dzieckiem są ogromne.
Celem udziału rodzin w programie jest przede wszystkim dążenie do trwałej poprawy sytuacji życiowej, wzrost niezależności, wymagające od rodzin aktywnej postawy i wykorzystania własnych zasobów. Z pomocą docieramy do rodzin w najdalszych zakątkach Polski. Wybieramy te, które są w najtrudniejszej sytuacji, mają mniej sił, zasobów i możliwości, aby podołać organizacji indywidualnej zbiórki.
Podstawową formą pomocy w ramach programu jest wsparcie finansowe w postaci rocznego stypendium: comiesięcznego świadczenia w wysokości dopasowanej do indywidualnych potrzeb konkretnej rodziny. Rodzina może rozdysponować otrzymane świadczenie zgodnie z własną oceną sytuacji, na najpilniejsze potrzeby, np. czynsz, zakup leków, bez konieczności przedstawiania organizacji dowodów księgowych. Warunki dodatkowego wsparcia są negocjowane z rodziną i wymagają rozliczenia się.
2. Warsztat Terapii Zajęciowej (1999 do nadal)
W Warsztacie realizujemy terapię zajęciową dla trzydziestu pięciu dorosłych osób niepełnosprawnych intelektualnie. Uczestnicy zajęć doskonalą proste czynności życia codziennego i umiejętności zawodowe. Dzięki temu uzyskują większą samodzielność, pokonują własne ograniczenia, mają satysfakcję z wyników własnej pracy. W praktyce tworzymy miejsce, które umożliwia rozwój bądź powstrzymuje utratę sprawności – dla osób, które nie mają szansy zatrudnienia na otwartym (bądź chronionym) rynku pracy.
W obszarze zawodowym zaproponowaliśmy nowatorskie podejście, które przełamuje stereotypowe spojrzenie na warsztaty terapii zajęciowej. Opracowaliśmy dla uczestników katalog produktów, które wyróżnia użyteczność, standard wykonania oraz zbyt na rynku. Tak sprofesjonalizowaliśmy stanowiska pracy i linie produkcyjne, aby każdy uczestnik niezależnie od stopnia niepełnosprawności aktywnie uczestniczył w procesie tworzenia produktu. Wyrobem wiodącym od kilku lat są budki lęgowe dla ptaków. Jakość wykonania sprawiła, że produkt cieszy się popularnością i ma swoich stałych odbiorców. Dużym zainteresowaniem cieszą się także budki dla miejskich ptaków – jerzyków, które są kupowane przez spółdzielnie mieszkaniowe i firmy budowlane zajmujące się termomodernizacją budynków oraz rewitalizacją osiedli.
Od niedawna wdrożyliśmy nowy proces technologiczny – podpałkę ekologiczną K-Lumet, który zapewnia bogaty wybór prostych umiejętności do nauczenia, co jest szczególnie istotne w terapii osób ze znaczną niepełnosprawnością.
3. Wspólnoty Spotkań, Klub Integracyjny i Obozy Terapeutyczne (1986 do nadal)
W ramach Wspólnot Spotkań gromadzimy osoby niepełnosprawne intelektualnie, ich rodziny oraz asystentów – wolontariuszy. Wspólnoty organizują swą aktywność w ramach sobotnich spotkań. Jest to wspólne (sprawni z niesprawnymi) spędzanie czasu na tańcu i zabawie, spotkanie przy poczęstunku, wyjścia całą grupą do kina, na kręgielnię a latem grillowanie. Obozy przypominają swoją formą obozy harcerskie. Wspólnoty nie zatrudniają żadnego personelu – wszelką posługę pełnią wolontariusze.
Dla wysokofunkcjonujących osób niepełnosprawnych intelektualnie organizujmy wyjścia integracyjne (Klub integracyjny), które służą poznawaniu kultury, przyrody czy nabywaniu umiejętności odnajdywania się w nowych społecznych sytuacjach. Kontynuacją i podsumowaniem sobotnich spotkań są letnie i zimowe obozy wakacyjne.
4. Dom Rodzinny Św. Józefa (2010 do nadal)
Wspólnota św. Józefa powstała jako odpowiedź na wołanie ubogich o przyjaźń i więź i jako wyraz troski o przyszłość niepełnosprawnych intelektualnie podopiecznych, osamotnionych po śmierci rodziców. Ta inicjatywa jest odpowiedzią na bolesny problem środowiska, któremu SPES służy od lat. Rodzice osób z upośledzeniem umysłowym starzeją się i przychodzi czas ich odejścia. Ich dorosłe dzieci trafiają wówczas do domów pomocy społecznej, zwykle w odległych częściach Polski, tracąc nie tylko najbliższych i dom rodzinny, ale również więzi środowiska i wspólnot lokalnych, miejsc pracy i terapii. Tworzymy zatem wspólnotę życia na kształt rodziny, która przyjmuje pod swój dach tych, których rodzice odeszli. W ten sposób nasi podopieczni pozostają nadal u siebie. Co ważne, współmieszkańcami osób niepełnosprawnych są nie pobierający wynagrodzenia wolontariusze – socjusze, znani osobom podopiecznym już od lat. Wspólnota św. Józefa zgodnie z założeniem domu rodzinnego nie zatrudnia żadnego personelu. Wspólnotę stanowi obecnie dwóch wolontariuszy oraz trzech podopiecznych. Niepełnosprawni mieszkańcy wraz z wolontariuszami uczestniczą w prowadzeniu gospodarstwa domowego, każdy na miarę swoich możliwości. Socjusze organizują bieżące sprawy Domu, dbając jednocześnie o kwestie bezpieczeństwa i zdrowia mieszkańców, a przede wszystkim o przyjacielskie relacje. Wspólnotę współtworzą także wolontariusze i małżeństwa, posługujące w miarę potrzeb, a mieszkające poza Domem.
Do niedawna Wspólnota mieszkała w wynajętym przez Stowarzyszenie mieszkaniu, a w październiku 2018 r. przeprowadziła się do zakupionego na ten cel większego mieszkania (segmentu w zabudowie szeregowej), znajdującego się w sąsiedztwie Warsztatu Terapii Zajęciowej. Docelowo dom obejmie opieką około 6 podopiecznych.
5. Ośrodek Pomocy Kryzysowej (1994 do nadal)
W Ośrodku udzielamy poradnictwa obywatelskiego, rodzinnego i socjalnego oraz bezpłatnej pomocy prawnej osobom znajdującym się w trudnych, skrajnie dramatycznych sytuacjach życiowych, napotykających na trudności w realizowaniu wymogów współczesnego życia społecznego. Ośrodek jest miejscem wyjątkowym, w którym umożliwiamy „wyjście na prostą” osobom doświadczającym ubóstwa, braku środków do życia, braku środków na sfinansowanie kosztów leczenia, rehabilitacji i opieki nad dziećmi, zagrożonym eksmisją, kryzysami osobistymi i rodzinnymi, borykającym się z trudnościami w kontaktach z urzędami, w uzyskaniu świadczeń i usług o charakterze socjalnym. Dla klientów zostały wywalczone, m.in. świadczenia pieniężne, orzeczenia o niepełnosprawności, umorzenia długów.
6. Programy Rzecznictwa Praw (1999 do nadal)
Programy realizujemy w oparciu o doświadczenia z naszej pracy oraz sprawy trafiających do nas osób, które znalazły się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej ze względu na przepis prawny, bądź interpretację i wykładnię przepisów rażąco naruszających zasady współżycia społecznego.
Prowadzimy postępowania na drodze sądowej w celu osiągnięcia zmiany prawa lub zmiany powszechnej praktyki stosowania prawa oraz sporządzamy projekty zmian w obowiązującym ustawodawstwie. Opracowane projekty legislacyjne przedkładamy osobom i instytucjom posiadającym wpływ na obowiązujące ustawodawstwo.
7. Program Edukacji Obywatelskiej (1999 do nadal)
Na stronach internetowych publikujemy bezpłatny informator, zawierający omówienie regulacji prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych oraz ich opiekunów. Informator przygotowany w sposób przejrzysty i na przystępnym poziomie językowym, omawia uprawnienia do świadczeń, usług i przywilejów przysługujących osobom niepełnosprawnym oraz członkom ich rodzin. Publikacja, dająca pełny (kompleksowy) i stale aktualizowany przegląd wymienionych zagadnień jest pierwszym tego typu ogólnie dostępnym poradnikiem (on-line) w kraju. Wyniki wyszukiwania poszczególnych słów kluczowych w przeglądarce Google (zwykle w pierwszej 10-tce wyników) oraz statystyki wizyt dowodzą, że poradnik „Twoje Prawa” jest publikacją potrzebną, z której chętnie korzystają osoby potrzebujące informacji i poradnictwa socjalnego. Odbiorcy projektu nabywają wyższych kompetencji obywatelskich, poprzez poznawanie przydatnych im procedur, zasad oraz regulacji prawnych. Ich działania będą cechować się wzrastającą skutecznością, co do rozwiązywania konkretnych problemów. Skuteczniejsze i bardziej racjonalne działania odbiorców projektu wpłyną również na poprawę jakości społecznego wizerunku osoby niepełnosprawnej, dotychczas często utożsamianej z niekompetencją, niezaradnością i postawami roszczeniowymi.
III. Nagrody i wyróżnienia
1996
Dotacja ze środków Amerykańskiej Agencji ds. Rozwoju Międzynarodowego (USAID) dla najlepszych projektów organizacji działających na rzecz rozwoju demokracji
2000
Dyplom honorowy kapituły Konkursu na najlepszą Inicjatywę Obywatelską "Pro Publico Bono"
2002/2003
Dotacja instytucjonalna Fundacji im. Stefana Batorego z udziałem środków Fundacji Forda
2003
Godło Programu "Firma Przyjazna Klientowi" dla Ośrodka Pomocy Kryzysowej SPES
2007
Wyróżnienie portalu ngo.pl za umieszczanie w bazie organizacji pożytku publicznego pełnego zestawu informacji i regularne ich uzupełnianie
2013
Nagroda im. Ks. Józefa Tischnera w kategorii inicjatyw duszpasterskich i społecznych współtworzących polski kształt dialogu Kościoła i świata za „imponująco wszechstronną działalność i wielką otwartość na nowe wyzwania”
2016
Nominacja do nagrody Fundacji Episkopatu Polski TOTUS 2016 za pracę na rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin, będącą świadectwem chrześcijańskiego ideału miłości bliźniego
2017
Nagroda Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej „Dla Dobra Wspólnego” honorująca szczególnie zaangażowane osoby, organizacje i wartościowe przedsięwzięcia społeczne